D. D. Safarova sport morfologiyasi

esa  (qisqarishi  sekin,  lekin  ishlash  muddati  uzoq  vaqt  davom
 
etadi)  10-20% atrofida b oisa, bunday bolani tezkorlikni talab
 
etuvchi  sport  turlariga  (sprint)  tavsiya  etish  mumkin.  Agar
 
tolalarning  miqdoriy  ko‘rsatkichlari  aksincha  b oisa,  80%
 
qizil  tolalari  va  15-20%  oq  tolalar  tashkil  etsa,  unda  kuch
 
sifati birinchi darajali ahamiyatga ega bo‘lgan sport turlariga
 
tavsiya etish mumkin (stayerlik, kurash, og‘ir atletika).
8. 
Dermatoglifik  usul. 
Bu  usul  morfologik  hamda  genetik 
usullar  turiga  kirib,  qoining  kaftida,  barmoqlarida  teri  relyefini 
o‘rganishda  qoilaniladi.  Bu  usul  yordamida  barmoqlarda  naqsh- 
laming  variant  xillari  aniqlanadi,  har  bir  barmoqda  uchraydigan 
naqshni hosil etuvchi qirralaming soni hisoblanadi,  so‘ng chap va 
o‘ng  qoining  barmoqlaridagi  qirralaming  umumiy  soni  hisoblab 
chiqiladi.  Qirralaming umumiy  soni  integrativ ko‘rsatkich b o iib , 
irqshunoslik,  tibbiyot  va  sport  tanlashda  keng  foydalaniladi. 
Dermatoglifik  tadqiqotlar  o‘tkazilganda,  tekshiravchi  o‘z  oldiga 
qo‘ygan  maqsadiga  ko‘ra,  daktiloskopiya  va  palmoskopiya 
usullarini qoilashi mumkin:
15

---

a)  daktiloskopiya  -   barmoq  chiziqlarini  o ‘rganish.  Barmoq- 
larda kapillar chiziqlar hosil qiladigan naqshlar 3  tipga bo‘linadi: 
yoylar,  o‘ramalar  va  sirtmoqlar.  Naqshlami  bir-biridan  ajratish 
asosida  triradiuslaming  bor yoki  yo‘qligi  hisobga  olinadi.  Hisob 
chap  va  o‘ng  qo‘llarda  o‘tkaziladi.  Yoylarda  qirralaming  soni 
hisoblanmaydi.  Sirtmoqlarda  qirralar  sonini  hisoblash  uchun 
markazdan  deltagacha  bo‘lgan  chiziqlar  sanaladi.  0 ‘ramalarda 
esa  qirralar  soni  ikkita  deltachaga  borgan  ikkita  chiziq  ustida 
sanaladi;
b)  barmoq  triradiuslaridan  boshlangan  va  m aium   boigan 
maydonchada  tugallanadigan  kafit  chiziqlarini  o‘rganadigan  bo‘' 
lim  -  
palmoskopiya
  deyiladi.  Kaftning  relyefi  murakkab  b oiib, 
unda  maydonchalar,  yostiqchalar  va  kaft  chiziqlari  farqlanadi. 
Kaftning  katta  barmoq  enidagi  chegarasi  -  radial,  uning  qarama- 
qarish  tomoni  esa 
ulnar  qismlar
  deyiladi.  Kaft  shartli  ravishda 
14 ta maydonchaga boiinadi. Kaft naqshlaming xilma-xil turlarini 
aniqlashda,  deltalar  sonini  hisobga  olish  prinsipi  asos  boiadi.
2,  3,  4  va  5  barmoqlar  asosida  a,  b,  c,  d  barmoq  triradiuslari 
joylashgan.  Bu triradiuslardan A,  B,  C,  D  deb  nomlanadigan kaft 
chiziqlari yo‘naladi. Kaft chiziqlari kaftning turli maydonchalarida 
tugallanadi.
Dermatoglifika  va  antropometriya  ko‘rsatkichlari  variatsion- 
statistik  ishlov  berilgandan  va  matematik  jihatdan  ishonchli 
ekanligi tasdiqlangandan so‘ng ilmiy ahamiyatga ega boiadi.