D. D. Safarova sport morfologiyasi

Qoilarning morfokineziologik analizi
Jismoniy  mashg‘ulot  va  sport  o‘yinlarida  q o ila r  quyidagi 
asosiy harakatlami bajaradi:
1) odam gavdasiga birorta jismoniy yaqinlashtirishda (masalan, 
qayiqda suzish, eshkak eshish);
2)  gavdaga yaqinlashib  kelayotgan birorta jismni  itarib yubo- 
rishda (masalan, yadroni uloqtirishda va shtangani ko‘tarishda);
3) urib qaytarish harakatida (masalan, boks tushayotganda o ‘z 
raqibiga qarshi zarba berishda);
4) jismning aylana radiusini kattalashtirish va harakat tezligini 
oshirish uchun bajariladigan aylanma harakatlarda (masalan, disk 
va granata uloqtirishda);
5)  tayanch  funksiyasi  bilan  b o g iiq   b o ig an   harakatlarda 
(masalan,  qo‘l  panjalarida  tik  turish,  parallel  bmslarda  tayanib 
turishda);
6)  gavdani  tayanch  sathiga  yaqinlashtirishda  yoki  tayanch 
uzoqlashtirishda (masalan, perekladinaga va halqaga tortilib ko‘- 
tarilishda  va  tushishda),  yotgan  holda  qoilarga  tayanib  bukilish 
va yozilish harakatlarida;
7)  lokomotor  harakatlarda  (masalan,  suzishda  q o ila r  yorda- 
mida tana muhit -  suvga tayanib  suzadi,  siljiydi, yurishda, yugu- 
rishda hamda sakrashda siljima harakatlari bajariladi).
Qo‘1  panjalari  erkin  va  harakatchan  boiganligi  uchun  nar- 
salami  ushlab  olish  va  ushlab  turish  kabi  muhim  funksiyalami 
bajaradi.
Q oining yelka, tirsak va bilak kaft bo‘g‘imlarida yettita erkin 
harakat  darajasi  b o iib ,  q o ila r  tartibli,  tez  va  aniq  harakatlami 
bajara oladi.
149

---

Q o‘llaming harakatida ikkita tayanch joylari b o iish i mumkin. 
Birinchidan,  agarda  qoining  yuqorigi  proksimal  qismi  fiksirlar- 
ning qo‘zg‘almas holga keltirilsa va uni distal qismi harakatchan 
holda  b o iib ,  ya’ni  gavda  qo‘zg‘almasdan  turganda,  harakatlar 
ko‘proq bajariladi.
Ikkinchidan,  ba’zi  hollarda,  qo‘l  panjalari  fiksirlangan  qo‘z- 
g‘almagan  holda  b o isa,  uning  gavda  biroz  tortilib  ko‘tarilish 
harakati.
K o‘p holatlarda, qoilam ing distal qismi ayniqsapastki tayanch 
holatida ham unga tegishli muskullar harakatlanadi.
Sportda eng keng uchraydigan holatlardan pastki tayanchdagi 
tik  turish  holati,  yuqorigi  tayanchda  osilib  turish  holatlari  va 
aralash  tayanchda  burchak  hosil  qilish  holatlarini  tahlil  qilib 
chiqamiz.