D. D. Safarova sport morfologiyasi



Download 3,81 Mb.
Pdf ko'rish
bet139/173
Sana01.01.2022
Hajmi3,81 Mb.
#305373
1   ...   135   136   137   138   139   140   141   142   ...   173
Bog'liq
sport morfologiyasi

Yugurish. 
Yugurish -  bu murakkab,  lokomotor,  siklik harakat 
b o iib ,  tana  tayanch  yuzasidan  itarilib  fazoda  harakatlanishdan 
iborat.  Yurish  bilan  yugurish  o‘rtasida,  o ‘xshashlik  va  farqli 
belgilami  ajratish mumkin. Yugurishda xuddi yurish harakatidek 
bir xil harakat fazalari,  harakat sikli va muskul gumhlari ishtirok 
etadi. Yugurishda yurish harakatidan farqli ikki tayanchli fazaning 
boim asligi  xarakaterlidir va tana  tayanchi  goh  bir,  goh  ikkinchi 
oyoqqa  tushadi.  Yugurishda  ikki  tayanchli  faza  o ‘miga  fazoda 
uchish  fazasi  o‘rin  almashinadi,  tana  bunda  tayanch  yuza  bilan 
b o g iiq   boim aydi.  O g irlik   kuchi  yugurishni  hamma  fazalari 
mobaynida  ta’sir  etadi,  tayanch  kuchi  esa  faqat  tayanch  fazalari 
davrida ta’sir etadi.
155


Yurish  vaqtida  qarshilik  kuchi  unchalik  e’tiborga  olinmasa, 
yugurishda  katta  ahamiyatga  ega.  Yugurish  tezligi  oshgan  sari 
qarshilik kuchi ham ortadi.  Tayanch yuzasi bilan oyoq panjaning 
pastki  yuzasi  orasidagi  ishqalanish,  yugurish  paytida  yuqori 
bo‘ladi,  chunki  yugurayotgan  paytida  katta  itarilish  kuchi  hosil 
boiadi.  Shu  sababli,  tayanch  sathini  kattalashtirish  maqsadida, 
itarilish kuchini oshirish uchun, yengil sanoatda shu talabga javob 
beradigan  poyafzal  ishlab  chiqariladi.  Yugurishda  tayanchning 
reaksiya  kuchlarining  yo‘nalishi  va  kattaligi  yugurishdan  farq 
qiladi. Agar yurishda orqa oyoq itarilishi kuchsiz, oldingisi kuch- 
li  b o isa,  yugurishda  aksincha  orqa  itarilish  kuchli,  oldingisi  esa 
kuchsiz  boiadi.  Inersiya  kuchi  yugurishda  yurishga  nisbatan 
ancha  oshadi,  bu  esa  tananing  UOM  trayektoriyasiga  ta’sir 
ko‘rsatadi.  Tana  UOMning  eng  yuqori  holati  uchish  fazasida 
kuzatilsa,  eng pastkisi  esa tikka davrga to‘g‘ri keladi.
Yugurayotganda  oyoq  panja  tayanch  sathini  tovon,  panjaning 
oldingi qismi yoki yon qismi hosil qilishi mumkin. Tovon sathiga 
tegishli  muskullaming  tarangligi  oshmaydi,  lekin  oyoqlaming 
ressorlik  xususiyatini  kamaytiradi,  qarama-qarshilikni  kuchay- 
tiradi.  Agarda tayanch  sathiga panjaning  oldingi  yoki  yon  qismi 
bilan  tegilganda  oyoqlaming  ressorlik  xususiyati  ortadi.  Boldir 
oldinga  bukilganligi  tufayli  tovonning  bukuvchi  muskullari 
cho‘ziladi  va  keyingi  qisqarishga  tayyorlanadi.  Yugurishda 
yurishga  o‘xshab  oldingi  va  orqa  oddiy  qadamlar  yaxlit  yakka 
qadamni hosil qiladi, ikkita yakka qadam esa qo‘sh qadamni hosil 
qiladi. Yugurish tezligi qanchalik katta b o isa,  fazoda uchish faza 
vaqti  shunchalik  cho‘ziladi.  Yugurayotganda  q o ila r  harakati 
tezlashib,  silkinishi  kuchayadi.  Bunda  q o ila r  tirsak  bo‘g‘imida 
bukilgan b o iad i,  bu  esa  q o i  muskullariga tushuvchi  zo‘riqishni 
oshiradi.  Tanani  ushlab  turish  uchun  umurtqa  pog‘onaning  bu- 
kuvchi  muskullari  taranglashadi.  Ayniqsa  oyoq  muskullariga 
tushuvchi  yuklama  kuchli  bo iad i,  ular  yurishga  nisbatan  kuchli 
itarilish  harakatlarini  bajaradi.  Yugurishda  qadamning  uzun-
156


ligi  erkaklarda  sport  bilan  shug‘ullanmaganda  o ‘rtacha  159  sm, 
ayollarda  129  sm, yengil atlet -  stayerlarda  168  sm.
Uzun  masofaga  yugurish  chidamlikni  rivojlantiradi,  kalta 
distansiyaga  yugurish  esa  kuchni  rivojlantiradi.  Sportchi  char- 
chaganda qadamining uzunligi qisqaradi.

Download 3,81 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   135   136   137   138   139   140   141   142   ...   173




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish