D. D. Safarova sport morfologiyasi

1-bob. HOZIRGIZAMON SPORT
 
MORFOLOGIYASINING ASOSIY HOLATLARI
1.1. Sport morfologiyasi fanining maqsadi va vazifalari
Sport  morfologiyasi  anatomiyaning  maxsus  b o iim i  b o iib , 
sportchilarda  jismoniy  ish  ta’sirida  turli  tizimlar  va  a’zolardagi 
morfo  funksional  o‘zgarishlar  va  adaptatsiya jarayonlarini  o‘rga- 
tadi.  Sport morfologiyasi fanning vazifalari quyidagilardan iborat:
-   sportchilar  organizmida  jismoniy  ish  ta’sirida  adaptatsiya 
etishning tibbiy-biologik asoslarini o‘rganish;
-   haddan  tashqari  b o igan jismoniy  ish  ta’sirida  va  noto‘g ‘ri 
tashkil  etilgan  mashqlanish  rejim  natijasida  a’zolar  va  tizimlarda 
sodir boiadigan patomorfologik o‘zgarishlami o‘rganish;
-   sportchilaming  tanlangan  sport  turiga  xos  b oigan  tayanch- 
harakat apparatidagi adaptatsion o‘zgarishlami o‘rganish;
-   statik  va  dinamik xarakterdagi jismoniy  ish  ta’siri  natijasida 
muskul tizimidagi morfologik o‘zgarishlami o‘rganish;
-   ichki  a’zolarda  siljish  va  ularda jismoniy  ish  ta’sirida  hosil 
b o igan mofro funksional o‘zgarishlami o‘rganish;
-  turli mutaxassisli sportchilaming morfotiplarini aniqlash.  So- 
matotiplashning  yangi  texnika  usullarini.  Sport  tanlashda  morfo- 
logik ko‘rsatkichlari va ulaming ahamiyatini o‘rganish;
-  genetik markerlar -  sport tanlashda ahamiyati va foydalanish 
zamriyatini o‘rganish;
-  sportchilaming organizmida sodir boiadigan mofrofunksional 
o ‘zgarishlami  bilish,  nasliy  va  tashqi  muhit  omillarining  orga- 
nizmning  konstitutsional  xususiyatlarining  shakllanishda  ta’sirini 
aniqlash, tanlangan sport mutaxassisligida sport natijalarini oldin- 
dan  prognoz  qila bilish,  “sport talantiga”  ega b o igan  o‘smirlami 
selektiv  tanlashni  o‘z  vaqtida  o‘tkazish,  to‘g‘ri  mashqlanish
7

---

jarayonini  tashkil  etish,  turli  harakatlar  texnikasi  samaradorligini 
oshirish  va  boshqa jismoniy  tarbiya  va  sportining  muammolarini 
hal etishda yordam berish.
Shunday qilib, sport morfologiya fani turli jismoniy yuklamalar 
ta’sirida sportchilardayaxlit organizm doirasi, tizimlari, to‘qimalari 
va hujayralarida hosil boiadigan o‘zgarishlami o‘rganadi.