D. A. Axatova X. Alikulova m. Tukmurodova

O’QUV MAQSADLARINI TO’G’RI BELGILAShNING INNOVATsION TA’LIM TEXNOLOGIYaLARINI QO’LLAShDAGI AHAMIYaTI

Lug’aviy jihatdan “taksonomiya” tushunchasi yunonchadan tarjima qilinganda (“taxis” – tartib bilan joylashtirish Q “nomos” – qonun) “tartib bilan joylashtirish qonuni” degan ma’noni anglatadi. Ushbu tushuncha dastlab

biologiyada qo’llanilgan. Mazmunan esa tushuncha quyidagicha ta’riflanadi: 1) butun borliqning murakkab, odatda, ierarxik tuzilmali sohalari (jonli tabiat, Erning tuzilishi, geografiya, geologiya, tilshunoslik, etnografiya va b.ga taalluqli ob’ektlar)ni tasniflash va tartibga solish nazariyasi hamda mustaqil fan.Boshqacha aytganda, ob’ektlarni tabiiy o’zaro bog’liqlik asosida murakkablashib borishining ketma-ket joylashtirish orqali turkumlashtirish yoki tizimlashtirish “taksonomiya” deyiladi. Pedagogik taksonomiya – pedagogik jarayonning o’zaro bog’liq va ko’p bosqichli (ierarxik) tuzilishga ega ob’ektlarini tavsiflash, tartibga solish va tizimlashtirishdir.

1956 yilda AQShda mashhur psixolog B.Blum rahbarligidagi guruh tomonidan “Taksonomiya”ning dastlabki g’oyalari e’lon qilindi. Unda ta’lim maqsadlari bilish ehtiyojlarini rivojlantirish tarzida ifodalangan.O’tgan asrning 60-yillarida D.Kratvol va b. tomonidan pedagogik maqsadlarni ifodalovchi taksonomiyaning navbatdagi g’oyalari shakllantirilgan. Biroq, B.Blum rahbarligida asoslangan taksonomiya ta’lim texnologiyalari uchun asos bo’lib qoldi. “B.Blum taksonomiyasi” nomi bilan mashhur pedagogik turkumlashtirish o’z mohiyatiga ko’ra pedagog va talabaning ta’limiy faoliyatini batafsil yoritishga xizmat qiladi.

“B.Blum taksonomiyasi”ning asosiy kategoriya (mezon)lari:

№	Kategoriya (mezon)lar
1.	Bilish
2.	Tushunish
3.	Foydalanish
4.	Tahlil qilish
5.	Sintezlash
6.	Baholash

“B.Blum taksonomiyasi” asosiy mezonlarining ma’nosi:

№	Mezonlar	Mazmuni
1.	Bilish	Bilimdan xabardor bo’lish, ularni o’zlashtirish, yodda tutish, qayta yodga olishni ifodalaydi
2.	Tushunish	Bilim yuzasidan mushohada yuritish, fikrlash, nazariy holatdan amaliyotga ko’chirish mantig’ini o’zlashtirish
3.	Foydalanish	Bilimni amaliyot yoki amaliy haraktlarda qo’llash
4.	Tahlil qilish	Mavjud bilimga tayanib, bir butun ob’ektni tarkibiy elementlarga ajratgan holda o’rganish, juz’iy xulosa chiqarish
5.	Sintezlash	Mavjud bilimga tayanib, tarkibiy elementlar asosida bir butun ob’ekt to’g’risida umumiy xulosa chiqarish
6.	Baholash	Shaxsning nazariy bilim va amaliy ko’nikma, malakalarga egaligini baholash

Odatda pedagog va talabaning o’quv yoki tarbiyaviy xarakterdagi xatti-harakatlari ma’lum holatni inobatga olish bilan belgilanadi. Asosiy holatlar fe’llar yordamida ifodalanadi.

“B.Blum taksonomiyasi”da ifodalangan asosiy fe’llar:

№