Ctzbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirligi q. O u m o V, O. Abduqudusov, L. Uzoqova, M. Ahmedjonov, D. Jalolova

4.3. Zamonaviy ishlab chiqarish ta’limi ustasining faoliyati
Muayyan mutaxassisni tayyorlashda ta’lim va tarbiya benshni asosiy 
qonuniyatlari amalga oshirilishi shart. Bunday qonuniyatlardan bin 
“ Pedagog-o'qituvchi” munosabatini erkinlashtirish hisoblanadi.
Ishlab chiqarish ta’limi ustasining kasbi pedagogik faoliyatining 
xususiyati shundaki, u xuddi ikki taraflama mehnat predmetiga ega bo'ladi. 
Bir tomondan, uning asosiy vazifasini insonlar bilan o'zaro munosabat 
tashkil qilsa. ikkinchi tomondan, ma’lum bir kasb sohada maxsus bilim. 
ko'nikma va mahoratga ega bo'lishi talab qilinadi.
Bundan tashqari, ishlab chiqarish ta’limi ustasi talabalarning mehnat 
faoliyatini rivojlantirish bilan bir qatorda ularning yosh xususiyatlarini

---

e’tiborga olishi kerak Bu esa tarbiyashunoslik va maxsus soha bo'yicha 
tayyorgarlikni talab etadi. Demak, ishlab chiqarish ta ’limi ustasi 
xushmuomala, shuningdek, m a’lum shaxsiy ijtimoiy-psixologik 
xususiyatlarga ega bo'lishi kerak. Ishlab chiqarish ta’limi ustasi kasbining 
o'ziga xosligi uning ijtimoiy, jamoaviy va ijodiy tavsifidan iboratdir.
Kasb-hunar kollejlarida ishlab chiqarish ta’limi ustalan ishining tahlili 
shuni ko'rsatdiki, bugun u Davlat ta ’lim standartida beigilangan 
tayyorgarlik bo'yicha bilim, ko'nikma va malakalar bilan bir qatorda 
tarbiyaviy, tashkiliy, boshqaruvchanlik, o'quv-uslubiy ishlami bajarish 
kabi mahoratga ham ega bo'lishi kerak.
Bo'lajak ishlab chiqarish ta’limi ustasining tarbiyaviy ish bo'yicha 
ko'nikma va mahorati, kasb-hunar kollejidagi faoliyati jarayonida 
shakllanishi kerak. Aynan usta o'quvchilaming kasb madaniyati bo'yicha 
dunyoqarashini, odob-axloqining shakllanishini nazorat qiladi. Bu 
funksiyalami bajarish uchun ustaning o'zi kasbiy tayyorgarlikka ega 
bo'lishi kerak.
Ta’kidlab o'tganimizdek, ishlab chiqarish ta ’limi ustasining kasb 
faoliyati talabalar bilan bog'liqdir. Bu o'zaro harakat, ya’ni “ Pedagog- 
o'quvchi” tarbiyaviy munosabatlari doirasida amalga oshiriladi.
Shuning uchun ham, ishlab chiqarish ta’limi ustasi va talabalar 
o'rtasidagi o'zaro munosabatga ikki taraflama yondashish kerak. 
Birinchidan, kasb ta’limi mazmuni bo'yicha usta u yoki bu maxsus 
sohada ma’lum bilim, ko'nikma va mahoratlamingtashuvchisi hisoblanadi, 
biroq shu vaqtning o'zida talabalar bilan o'zaro faoliyat yuritadi.
“Usta-talaba” tizimidagi o'zaro munosabatlar muhim pedagogik 
shartlardan biri bo'lib, bo'lajak kichik mutaxassislami tarbiyalashning 
asosi hisoblanadi. Ishlab chiqarish ta’limi ustasining tarbiyaviy ishlar 
sohasidagi bilim va mahotat darajasi faqat ularning pedagogika, psixologiya, 
ishlab chiqarish ta’lirru uslubi bo'yicha savollargabergan javobi bo'yicha 
baholanadi. Ko'rinib turibdiki, bu yerda ishlab chiqarish ta’limi ustasi 
faoliyatida tarbiyaviy yo'nalish inobatga olinmagan va o'quv rejasida ham 
bunday fan yo'q.
Nazariy jihatdan u yoki bu faoliyat tayyorgarligini baholash asosida 
amalga oshiriladi. Bular motivatsiyali yo'naltiruvchi ijtimoiy-psixologik 
vajarayonli komponentlar.
Ishlab chiqarish ta’limi ustasining motivatsiyali komponenti tarbiyaviy 
ishga ijobiy munosabatni tarkib topshirish, rivojlantirish va boshqalami

---

o'z ichiga oladi. “Tarbiyaviy ishda motivatsiya” deganda tarbiyaviy faoliyat 
mazmunini, yo'nal ishini va tavsifini aniqlovchi motivatsiyalar, to'plami 
tushuniladi.
Tarbiyaviy faoliyatning tashqi motivatsiyalari mavjud bo'lib, ularga 
ta’lim muassasasidagi ishning ustuvorligi, pedagog sifatida shaxsiy va kasbiy 
o'sish imkoniyati, tarbiyaviy motivatsiyalarga ishlab chiqarish ta’limi 
ustasi faoliyatining ta’sm va natijasini kiritish mumkin. Shuningdek, 
motivatsiya sifatida va boshqaruv motivatsiya ham mavjud bo'lib, bular 
ishlab chiqarish ta’limi ustasi va talaba o’rtasidagi o'zaro hamkorlikdagi 
harakatda yuzaga chiqadi.
Ustanmg yetakchi tarbiyaviy motivatsiyasi deb, talabaning bo'lajak 
malakali kichik mutaxassis sifatida shakllanishiga g'amxo’riik qilishiga aytiladi.
Tarbiyaviy ishga tayyorgarlikmng yo’naltiruvchi komponenti ishlab 
chiqansh ta’limi ustasining kasb faoliyati xususiyatlari va sharoitlari 
to'g'risidagi bilim va tasavvurlarini o 'z ichiga oladi va qiziqish, 
yondashuvchanlik, dunyoqarash, ishonch hosil qilish, ko’zlangan 
maqsad orqali kasbiy yo'naltirilganligini ifodalaydi.
Bir kasbga qiziqishi, asosan, yo'naltirilganlikning birinchi shakli 
hisoblanib, o'rta maktabdan shakUana boshlaydi. Shuningdek. tarbiyaviy 
ishga qiziqish ham yoshlikdan boshlamb, bir qancha talablarga ega va 
odamning o'zaro ta’siri bilan bog'liq. Maktabda olingan bilim tarbiyaviy 
ishga bo'lgan qiziqishga asos bo'lishi mumkin.
Qiziqish mehnat faoliyati sifatida talabalarni ma’lum yo'nalishda 
harakatlanishlanga sabab bo'ladi.