Çolpan’in köŞe yazilari (İnceleme-metiN)



Download 4,95 Mb.
Pdf ko'rish
bet213/229
Sana13.07.2022
Hajmi4,95 Mb.
#791179
1   ...   209   210   211   212   213   214   215   216   ...   229
Bog'liq
yokAcikBilim 10166144

3.2.66.
 
Ukraina Bandurachilari (1936) 
(Xalq san’atining rivojlanish timsoli) 
Bizning sevimli mamlakatimizda ingichka san’at ishlariga boshqacha ahamiyat 
berilmoqda. Narigi dunyoda – kapitalistik G‘arbda – ingichka san’atdan va unga mansub 
kishilardan har bir narsa yo‘q bo‘lgan bir davrda san’atning bizdagi bu azizligi ko‘p 


456 
narsalarni anglatib turadi. Bizda kundan-kun o‘sayotgan ingichka san’at, ayniqsa, so‘ng 
vaqtlarda juda ajib va go‘zal tovushlar bermoqda, ya’ni, birinchidan, u o‘z ijodi uchun 
xalqdan va xalq adabiyotidan ruh va oziq olmoqda; ikkinchidan, quruq shaklchilik 
o‘yinlaridan qutulib bormoqda; uchinchidan, mamlakatning keng quchog‘ida yashovchi 
turli-tuman xalqlarning san’atlarini u xalqlarning biri-biriga ko‘rsatish yo‘li bilan 
internatsional tarbiya jihatidan katta ijobiy ro‘l o‘ynamoqda. 
Butunittifoq Xalq Komissarlari Soveti qoshida, shu bilan birga, milliy 
respublikalarning Xalq Komissarlar Sovetlari oldida san’at ishlariga qarayturg‘an alohida 
qo‘mita tuzilgandan keyin haligi uchinchi jihat, ya’ni millatlarning san’atlarini ularning 
bir-birlariga ko‘rsatishga alohida ahamiyat berila boshladi. Bu yo‘lda Butunittifoq Xalq 
Komissarlari Soveti qoshidag‘i San’at qo‘mitasining tashabbusi, ayniqsa, maxtarlikdir. 
Yaqindag‘ina Maskovda bo‘lub o‘tkan Qozog‘iston san’ati o‘n kunligi*, Qozog‘iston 
cholg‘i tiyotrining Maskovdagi muvaffaqiyatlari, cholg‘i tiyotrining tomoshalariga 
…butun partiya va hukumat rahbarlarining kelib turishi, qozoq san’ati arboblarining oliy 
nishonlar bilan mukofotlanishi – bular hammasi yuqorida aytilgan vaziyatni tasvirlaydi. 
Qozog‘iston o‘n kunligidan burun Maskovga Ukraina o‘pera tiyotri kelib, katta 
muvaffaqiyatlar bilan Ukraina sovet san’atining yutuqlarini ko‘rsatib ketgan edi. Maskov 
akademik badiiy tiyotrining bu yoz ichi Ukraina sovetlar respublikasining markazi 
bo‘lgan Kiyev shahriga borib, tomoshalar berishi bu yil har yilgidek oddiy gastrolchilik 
shaklidan chiqib, katta bir to‘y-tomoshaga aylanayotir. Tiyotrning kelishiga bir oydan 
ko‘prak vaqt bor bo‘lsa ham, sovetlar Ukrainasining yangi va go‘zal markazi Badiiy 
tiyotrni yaxshi qarshilash uchun jiddiy hozirliklarga kirishgan edi. 1937 yilda Maskovda 
O‘zbekiston va Armaniston san’atlarining o‘n kunliklari belgilangan. 
Mana shunday go‘zal va katta tashabbuslar chog‘ida Ukraina davlat kopellasi 
(cholg‘i to‘dasi)ning Toshkentga kelib konsertlar berishi juda vaqtida bo‘lgan va unumli 
bir ishdir. Bu konsertlarni tashkil etgan Qizil qo‘shun uyi mudirligidir. 
Bir zamonlar Polsha hukumdorlari, undan keyin Rusiya chorligi* tomonidan, yana bir 
tomondan – o‘z boylari va mulkdorlari tomonidan har taraflama jabr-zulm ko‘rib kelgan 
Ukraina xalqining shu uzun qulliq yillari orasida yaratgan adabiyoti, kuylari, cholg‘isi 
juda boydir. Maskovda katta muvaffaqiyat bilan ko‘rsatilgan ikki cholg‘ili asar asosan 
xalq ijodi ustiga qurilg‘an narsalar edi. U asarlarning Ukrainaning o‘zidagi muvaffaqiyati 
yana ham kattadir. 


457 
Shahrimizga kelgan kopella o‘sha keng va boy cholg‘i san’atining bir shaklini, bir 
bo‘lagini ko‘rsatadi. To‘dada eng ko‘p va asosiy asbob «bandura»* (mandolin shaklida 
bir asbob)dir. Faqat buning ovozi nozik, ta’sirli va yoqimlidir. To‘dada banduradan 
boshqa asboblar ham bor (childirma, chang, tsimboli va boshqalar). Bandura bilan birga 
tub ro‘lni mukammal xor, cholg‘i va yolg‘iz ashulalar o‘ynaydi, xor, cholg‘i va yolg‘iz 
ashulalarning hammasi muzika bilimining talabiga ko‘ra yaxshilab ishlangan. Shu uchun 
xorlarning ovozi bir xilda va to‘ldiruchi emas: har xil tovush beradi. To‘dada yaxshi 
ovozli ashulachilar bor. Programmadagi kuylarning hammasi deyarlik xalq kuylari. 
Orada «Vinochok» atalgan uch kuyli sho‘x, quvnoq o‘yin maqomlari bor. Bular butun 
tomosha zalini harakatga keltiradilar. Kuylar orasida Ukraina kuylaridan boshqa rus 
kuylari ham bor. (Qizil qo‘shunda aytilaturg‘an «Priamur» qo‘shig‘i.) Ukrainaning 
mashhur tarixiy qahramoni «Mamlyuk»ning qo‘shug‘i tomoshachini eski zamonlarga, 
Ukrainaning poplar (mulkdorlar) qo‘l ostida ezilgan davrlariga, olib ketadi. Bunday 
mungli, g‘amli kuylar programning boshig‘a qo‘yulg‘an. Program sekin-sekin quvnoq 
kuylarga o‘tadi. 
Biz qo‘shni sovet respublikalari xalqlarining san’atlari bilan ko‘prak tanishuv 
kerakligini tegishli uyushmalar esiga solib o‘tamiz. 
Maqola «Qizil O‘zbekiston» gazetasining 1936 yil 8 iyun sonida «Cho‘lpon» 
imzosi bilan bosilgan. Keyin «Adabiyot nadir» maqolalar to‘plamida qayta chop etilgan. 
«Qizil O‘zbekiston» gazetasi asosida nashrga tayyorlandi. 
«Yaqindagina Maskovda bo‘lib o‘tgan Qozog‘iston san’ati o‘n kunligi…» – 
mazkur o‘n kunlik o‘zbek san’ati dekadasidan bir yil avval (1937 yil may) 1936 yil 17 – 
26 may kunlari Moskvada bo‘lib o‘tgan. 
Rusiya chorligi – podsho Rossiyasi demoqchi. 
Bandura – ukrain xalq cholg‘u asbobi. Banduraning kashf etilishi XIV – XV 
asrlarga borib taqaladi. Tuzilishiga ko‘ra u ruslarning «gusli»si va bizdagi changni 
eslatadi, barmoq bilan chertiladi. 


458 

Download 4,95 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   209   210   211   212   213   214   215   216   ...   229




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish