Çolpan’in köŞe yazilari (İnceleme-metiN)

3.1.23.
 
“Kave-i Ahenger”
63
 (1923) 
16 Ocakta kışlık “Turan” sahnesinde İran esatirlerinden alınıp yazılan “Kave-i 
Ahenger” piyesini izledik.
Osmanlı Türklerinin büyük edebiyatçılarından meşhur Şemsettin Sami Bey
64
’in bu 
ünlü piyesi Taşkent Özbek sahnesinde ilk kez sahnelenmiştir. Devlet Topluluğu bu esere 
oldukça büyük önem vermiş, iyi bir hazırlık yapmış: eser için özel dekorasyon 
kullanılmıştır. Osmanlıcadan Özbekçeye aktarma görevini de Topluluğun yönetmeni 
Yoldaş Uygur’un kendi yaptığından eserin “sahnelenmesi” oldukça başarılıydı. Yoksa 
yapımcı eserin bu yönüne (“sahnelenme” yönüne) çokta önem vermiyordu. Hâlbuki 
sahne için yazılan eserlerin başarısız olmasına çoğu zaman bu “sahnelenmeye uygun 
olmaması” sebep oluyordu. 
Bu eser oynandığında Devlet Topluluğunun hayatında yeni, ümit vaat eden güçlerin 
artmadığı görüldü. Üstelik bir kısım becerikli artistler bir iki yıldan beri sahneden de uzak 
kalmışlardır. Onları yeniden sahneye çekmeye, herkeste olan para darlığı ve onunla 
birlikte herhangi bir garantinin olmaması gibi sorunlarmani olmaktadır. Eğer Topluluğun 
önceki güçlerinin tümü kendi safında olsa ve bunun üstüne yeni güçler eklenmiş olsa, çok 
güç katılıp oynanan bu eser yine de daha şenlikli, yine de daha dolu olurdu. Ne yapalım, 
ülkemizin yegâne sanat hazinesi üstün gayret ve büyük fedakârlıklarla zorlana zorlana 
sürünüp ilerlemeye çalışmaktadır… Topluluğun genel hayatı (yapısı) o kadar dolu olmasa 
da, becerikli kişilerin çokluğu, başka bir tabirle söylersek seçilip alınmış birçok yetenekli 
sanatçılardan teşekkül etmiş olması yönünden Topluluk çok önemli ve çok büyüktür. Biz 
63
Kave-i Ahenger – makale “Türkistan” gazetesinin 1923 yılı 6 Şubat sayısında yayımlandı. 
64
Şemsettin Sami Bey (1850-1906) – Türk yazar, dramacı ve filozofu. “Şehname” nin “Kova” destanı 
esnasında oluşturulan “Kave-i Ahenger”, 1906 yılında yazılmıştır.

---

150 
bunu “Kave-i Ahenger” da çok iyi gördük. İnsan azlığı ve ihtişamın yetersizliğini 
sanatçıların mahareti, sahne ve dekorasyonun bütünlüğü tamamıyla kapattı desek 
mümkün. Bu konudaki eksiklik sıradan bir değerlendirmeyle geçiştirilemez. Yazılması 
gerekli bu mukaddimeden sonra artık piyesin oynanması konusuna gelelim. Piyesin en 
güçlü kahramanı olup da birinci, ikinci ve dördüncü perdelerde her solukta her nefeste 
yeni yeni felaketler gören, her dakika da kaç renge kaç durum ve ruhiyata tercüman olan 
Ferhad rolünde Hafız Sayfi yetersizdi. Biz o günkü Ferhad’da ruhi durumların dakika 
dakika değişmesini, yeni olay ve hadiseler, ağır felaket ve belalar karşısındaki görüp 
geçirmelerinin (deneyim) bir kısmını bile göremedik. Yine bunun üstüne “yaşım seksene 
geldi” diyen ihtiyar adamın yüz ifadesi ve hareketleri de daha çok gençlere benziyordu… 
Hafız Seyfi ümitli olduğumuz artistlerimizden biri ve daha sonra bunun gibi yanlışlarını 
tekrarlamayacağını umuyoruz… Piyesin büyük kahramanlarından biri olan ve 
“firavunlaşan” Dahhak rolünde Uygur iyiydi. Dahhak son derece zalim ve zorba olarak 
gösterildiği için de Uygur, onun “firavunlaşma” sının temeline dayanıp o rolü çok katı 
oynadı ve bununla – bizim fikrimizce – birazabarttı. Önce Parviz olup, sonra Feridun’a 
dönen genç delikanlı rolünde Şakir iyiydi. 
Fakat bu delikanlı oyunu baştan sona aynı ses tonuyla oynadı. Piyesin asıl, esas 
kahramanı olan isyancı (Kave) rolünde Ebrar iyi. 
Dahhak’ın kızı Hobçehre rolünde Masuma Hanım iyi olsa da onu bir padişah kızı 
ya da doğrusu, bir kız olarak bile canlandıramadı. Aksine onun annesi (mürebbiyesi) 
rolünde Marife ona kıyasla daha canlı konuştu daha canlı oynadı. Kalanlardan: Pehlivan 
Kaşan rolünde Basit, rahip rolünde Muzaffar
65
, tabirci rolünde Öktem, Kave’nin hanımı 
rolünde Rabia fena değillerdi. 
Bizim sahne oyunlarımızda birkaç eksiğimiz var ki, onlar özellikle bu “Kave” de 
daha çok göze çarptılar: birincisi bizde makyaja çok önem verilmiyor. Makyajı aceleyle 
yapıyorlar sonra da yapay saçların altından gerçek saçlar – çoğu zaman – “işte 
buradayım” diye görünüyor. İkincisi bizim erkek ve kadın artistlerimiz (Uygur’un 
haricinde) fısıldamayıöğrenemediler. Onlar birinin kulağına bir şey söyleseler izleyiciler 
duymuyorlar, izleyicilere yüksek sesle duyurulduğunda ise gizemi, sırrı kayboluyor. 
65
Muzaffar - Muzaffar Muhamedov (1901, Taşkent), Özbek tiyatro aktörü ve yönetmeni, ÖSSR halk 
sanatçısı. Yaratıcı faaliyetleri 1919 yılında Karl Marks topluluğunda başlamış, cumhuriyet tiyatrolarında 
bir dizi piyesi sahneleştirildi. 

---

151 
Hâlbuki ikisinin ortasında bir yol var, onu başka halkların sahnelerinde iyi biliyorlar. 
Üçüncüsü bizim erkek ve kadın artistlerimiz (özellikle sonrakiler) in çoğu Arapça ve 
Farsça kelimeleri çok yanlış söylüyorlar. Tarihi piyeslerde; özellikle doğu dillerinden 
tercüme edilen eserlerde bu çok oluyor. Buna bir son vermek lazım.
Genel olarak, “Kave-i Ahenger” sahnemizde en güzel ve başarılı oynanan 
eserlerdendir.
Bu eser, halkın isteği üzerine 31 Ocakta bir kez daha oynandı. Bu kez oynandığında 
en önemli rollerden dört rolü yer değiştirip oynadılar. Bunun hakkında ikinci kez tekrar 
konuşuruz.