Çolpan’in köŞe yazilari (İnceleme-metiN)

3.1.3.
 
 Edebiyat Nedir?
7
 (1914) 
Edebiyat, her milletin duygusal gönül tarihinin en karanlık odalarında yaşamının 
gidişine bakıp her türlü renge ulaşmış, hoş bir dille takdir edilemeyen bir çiçektir. Bu 
yaşadığımız muhit dairesinde onun dalgası insanın her türlü yaşamına göre değişir.
Her sınıfın, halkın kendine özgü bir ahengi, kendine etki eden bir kaygısı vardır. 
İşte bu muhit boşluğunda olan kesin dalganın birbiriyle birleşmesinden her insanda her 
türlü mutluluk veya çok acı etki etmesinden insanın gönlüne kendi bilmeden yerleşen ve 
her zaman ömrünün sonuna kadar saklanan kaygılanmak veya göğüs gerip insanı 
rahatlatan ah çekmeler, hepsi gönülde her çeşit renkte her çeşit keyfiyette kendini belli 
edip edebiyat sanatından sayılır. İnsan kimi zaman mutluluktan güler ve kimi zaman da 
gözyaşı döküp ağlar, ah çeker. İnsanın böyle her türlü ruh haline girip çıkması kendi 
seçimiyle olmaz. Belki yaşamı boyunca her zaman rastladığı felaketin ona bazen zulüm 
göstermesi bazen de bir güzellik gösterip sevindirmesi, güzel gördüğünde sevmesi, 
kötülük gördüğünde ağlaması, böyle iki türlü halde değişip durur. Bazen de felek insanı 
derde koyar, o kendi anlayıp, düşünüp ah çekip ağlar. Bu dertlerini içine sığdıramaz. 
Birine söylesem “Vay biçare” der mi ki diye düşünüp derdini birisine açmayı arzu eder. 
Dosdoğru söylediğinde o kadar etkili olmaz. Edebiyat ile söylediğinde elbette etkili olur. 
Bir arkadaşımın öldüğü haberi gelir. Ben hiç üzülmem. Bazen de mektup gelir, mektupta 
onların başından geçenler edebi olarak şöyle yazılıdır: 
Gullar bila pok qayg’uli mahzun boqurdi 
Ko’z yoshlarimiz to’xtamay tuk- kun oqurdi. 
7
Edebiyat Nedir? -“Sedai Türkistan” gazetesinin 1914 yılı 4 Haziran sayısında basılmış. 

---

109 
[Çiçeklerle pak, kaygılı, mahzun bakardı 
Gözyaşlarımız durmadan gece gündüz akardı.] 
İşte bunu okuyunca tabi ki bir etkiyle onların derdine katılırız. Bir çocuk uyumasa 
ona ninni söylerler. Çocuk çabucak uyur. Çünkü o, ondan bir keyif alır. Eski adamların 
bir sevgili için Kaşgar taraflarına yaya gittiği ve yolda hırsızlar tarafından öldürüldüğü 
son derece güzel bir ahenkle anlatılır. O zaman çocuk onun etkisiyle uyuyup kalır. Buna 
benzer büyüklük ve azmi ile zamanında bütün dünyayı esareti altına alan ve dehşete salan 
cihangirlerin geçirdiği günleri ve devirleri tarihte görse ve duysa herkes yüreğinde bir 
yiğitlik ve bir fedakârlık hisseder, kahramanca ümitlerde bulunur.
İşte bunun gibi kahramanca ümit, kahramanca his ve kahramanca gayret, hepsi 
tarihi edebiyatın sonuçlarından başka bir şey değildir. Hiç durmadan hareket eden 
bedenimize, vücudumuza su ve hava ne kadar gerekliyse, yaşama yolunda her türlü pislik 
ile kirlenen ruhumuz içinde edebiyat o kadar gereklidir. Edebiyat yaşarsa millet yaşar. 
Edebiyatı olmayan ve edebiyatının gelişmesi için çalışmayan, edebiyatçılar yetiştirmeyen 
bir milletin sonu bir gün hissiyattan, düşünceden, fikirlerden mahrum kalıp, yavaş yavaş 
yıkılır. Bu inkâr edilemez. İnkâr eden millet kendinin yıkılışını bildirir.
Başka milletlere baksak görürüz ki, onların altı yaşındaki çocuklarından altmış 
yaşındaki ihtiyarlarına kadar edebiyattan bir lezzet alıp ömürlerinin sonlarına kadar 
edebiyat okuyup dinlemeyi milli vazife sayarlar. İşte bunun içindir ki Avrupa’nın her 
şehrinde ve köyünde her gün, her hafta edebiyat geceleri yapılır, edebi eserler okunur, 
edebi nutuklar söylenir ve bu faaliyetlere iştirak eden halk bunlardan çok etkilenir. İşte 
Tatar kardeşlerimiz, yılda bir defa da olsa şehir ve köylerinde “Edebiyat Geceleri” 
düzenleyerek halka cesaret verdiklerini, çok alkış ve tebrik aldıklarını gazetelerden 
okuyup durmaktayız. Bizler ise edebiyattan lezzet almak bir tarafa dursun, dedelerimiz 
ve bilhassa “İslam Medeniyeti” zamanında büyük rol oynayan ve bu medeniyete hizmet 
edenlerin yaşam biçimini anlatan genel tarih kaynaklarını bile okuyup anlamaktan çok 
uzağız. 
Bizim âlim ve din adamlarımız kaftan giymekten, sıradan halkımız kahvehanelere 
gidip çay içmekten, aydınlarımız ise Avrupa kumaşlarından ve kıymetli sigaralarından 
lezzet alırlar. “Edebiyat nedir?” desen, cevabı da yukarıda söylendiği gibi “yani, mesela” 
dan başka cevapları yoktur. İşte bunun için günden güne cesaretimiz kırılıyor, gelecek 

---

110 
istikbalimize ümitsiz bakıyoruz, diğer milletler gibi sevinçli ve ümitli yaşayamıyoruz. 
Bizde sevinç ve cesaret olmadığı için bir işi yapmaya kalktığımızda hiçbir düşüncemiz 
bulunmaz, fikirler darmadağın, akıllarımız perişan olup kalır.
Edebiyat gerçek manası ile ölmüş, sönmüş, bitmiş, yaralı gönüle cesaret vermek 
için, sadece bedenimize değil, kanlarımıza kadar sinen kara balçıkları temizleyen, keskin 
yürek kirlerini yıkayan saf marifet suyu, matlaşan camlarımızı parlak ve pırıl pırıl yapan, 
toz ve topraklar dolan gözlerimizi silip temizleyen kaynak suyu olduğundan bize oldukça 
gereklidir. 
Şimdi ey kardeşler! Edebiyat okuyalım. Edebiyatçılar yetiştirelim. “Edebiyat 
Geceleri” yapalım. Cesaret, his, duygu, fikir, akıl ve düşünce alalım, bilelim. Eğer 
“Beyoz
8
” ve anlamsız bir iki tane kitap ile kalırsak mahvoluruz. Yüreğimiz günden güne 
taştan da katı olur. Yüreği yumuşatalım, ruh verelim, yıkılmayalım. Benim bu âcizane 
fikrime katılanlar olursa edebiyatın faydası doğrusunda “Åynä” [Ayna] ve “Türkistan’ın 
Sesi” lerimize
9
tarihi ve edebi makale ve şiirler yazsınlar, kitaplar tertip etsinler. Şimdi 
bize acilen lazım olan şey, edebiyat, edebiyat, edebiyat…