Çolpan’in köŞe yazilari (İnceleme-metiN)

3.2.22.
 
Muttahid Frontimizning Birinchi Vazifalari (1923) 
Nihoyat, Toshkent yoshlari Turkistonning markazida ishlab yurgan mas’ul maorif 
xodimlari maorif va madaniyatimiz ustiga kelayotkan zo‘r tahlikani angladilar. 
Gazetamizning Yangi yil sonida bosilg‘an «Erlik xalq maorifida muttahid front»* 
sarlavhalik xitoblari bilan jaholat va taassub otliq «qora balo»ga qarshi birlashib 
qo‘zg‘oldilar. 
Toshkand maorif oqsoqollarining bu harakatlari juda vaqtida bo‘ldi. Agar bir oz 
keyin bo‘lg‘anda ham kechikib qolmog‘imiz ehtimol edi. Negakim hukumatimizning 
kechirmakda bo‘lg‘an pul tangligini (moliya buhroni – finansovыy krizis) hali yengilgani 
yo‘qdir. Hukumatimiz bu tanglikdan qutulmoq uchun har nav chora va tadbirlarni 
ko‘rmakdadir. Mamlakatning hamma ishini bir daraja oqsotib turg‘an bu tanglikni 
yo‘qotmoq uchun pul-moliya ishlarini puxtalab tejash lozim bo‘lsa, bu yo‘lda maorif 
ishlariga zarar keltiraturg‘an ba’zi bir choralarni ham ko‘rmakka, qo‘llanmoqqa to‘g‘ri 
keladir. Shuning uchun maorif ishlarida biz hukumatga ortiq zo‘r umidlar bilan tayana 
olmaymiz. Maorif muassasalarimizning ko‘pini o‘z gardanlariga olg‘an mahalliy 
mablag‘larimiz esa ortiq darajada buzuq yo‘lsizdirlar. 
Demak, ular bilan ham biz istaganimiz natijaga hali-beri yeta olmaymiz. Shunday 
bo‘lg‘andan keyin endi birdan-bir yo‘l bizga «O‘zing uchun o‘l, yetim!» shiori-da 
qoladir. 
Bizning muttahid frontchilarimiz o‘zlarining ketaturg‘an yo‘llarida shu shiorni 
mahkam ushlagan ko‘rinalar; ularning xitoblarida shu haqiqatlar juda ochiq 

---

327 
ko‘rsatmishdir. Muttahid frontni uyushtirg‘an markazdagi maorif oqsoqollari front 
ochilg‘andan so‘ng qilinaturg‘an ishlarga bir dam ham kechikmasdan yopishmoqlari 
lozimdir. Frontni ochishda kechikishdan saqlang‘an bo‘lsalar, uning birinchi vazifalarini 
boshlashda ham sira kechika ko‘rmasunlar, bu yo‘ldagi kechikish natija e’tibori bilan 
bab-barovardir. 
Frontning birinchi vazifalari, bizningcha, o‘lkaga tarqalib ish boshlamoq, milliy 
boylig‘imiz bo‘lg‘an vaqflarg‘a yopishmoq bo‘lsa kerak. O‘lkada ishlamak, 
mahallalarning haqiqatan o‘lib qolg‘an maorifini go‘rdan tortib chiqarmoq vazifasi sira 
kechikdirilishga yaramaydir. Mahallalarda naridan-beri maorif ishlariga aralashib 
kelayotqan yoshlarga anglamas miyalar tomonidan qo‘l tekizilmakka boshlag‘ani 
to‘g‘risida daraklar kela boshladi. Masalan: Samarqandda maorif ishlarini yaxshi yo‘lga 
qo‘yib kelayotqan maorif mudiri Vadud o‘rtoqning ishdan bo‘shatilib, o‘rniga yerlik xalq 
maorifi bilan ko‘pda aloqasi bo‘lmag‘on kishilarning qo‘yilg‘onlig‘i to‘g‘risida 
«Zarafshon» rafiqimizda bir bosh maqola o‘quduk. Vadud o‘rtoq to‘g‘risidag‘i bu 
o‘runsiz harakat Samarqand yoshlari orasida «Mana, aytmadikmi, biz yoshlarg‘a ishlagali 
yo‘l bermaylar…» degan bir fikr tug‘dirg‘an. Holbuki, bu fikrning tug‘ulishi bizning 
muttahid frontimizg‘a qarshi biqindan yasalg‘an hujum kabidir. Bu hujum bizga o‘z 
kishilarimiz tomonidan bilmaslik orqasida qilinib turulg‘an hujumdir. Bizning muttahid 
front oqsoqollarimiz bir kamisiya yoki bir to‘da holida tezlik bilan mahallarga borib yoki 
markaziy hukumat bilan onglashib bu hujumni qaytarishlari, balki butkul yengib 
tashlashlari tegishdir. 
Muttahid frontning birinchi vazifalaridan yana biri vaqflar masalasi deb edik. 
Yaqinda bu to‘g‘rida markaziy hukumat mahkamalarida juda yaxshi qarorlar chiqorildi. 
Shu qarorni darhol yuzaga chiqorish ishiga kirishmak, qaror yozilg‘an siyoh qurumasdan 
turub rejani chizib olmoq markazdagi maorif oqsoqollarining muhim va g‘alabaga qarata 
olib boraturg‘an qarzlaridur. 
Yuring, o‘rtoqlar! 
«Turkiston» gazetasining 1923 yil 7 yanvar sonida «Abdulhamid Sulaymon» 
imzosi bilan bosilgan. Birinchi marta Cho‘lpon «Asarlar»i 4-jildida qayta chop etilgan. 
Muttahid front – birlashgan, yagona front. 

---

328