Collegium humanum varshava menejment universiteti andijon filiali psixologiya

yo‘nalganligi
ostida uning tanlash xususiyati, ya‘ni, 
sub‘ekt uchun ahamiyatli bo‗lgan aniq jismlar, hodisalarni atrof-muhitdan ajratib 
olish yotadi. yo‗nalganlik tushunchasiga, shuningdek, ma‘lum vaqt oralig‗ida 
psixik faoliyatni saqlab qolish ham kiritiladi.[1] 
Diqqatning boshqa xususiyati uning faoliyatga u yoki bu darajada 
chuqurlashganligini tushuntirib beruvchi 
jamlanganligi
dir. vazifa qanchalik 
murakkab bo‗lsa, diqqatning jadalligi va zo‗riqishi shunchalik kuchli bo‗lishi 
kerak, ya‘ni, bunda faoliyatga chuqur kirib borish talab etiladi. ikkinchi tomondan, 
jamlanganlik boshqa yot narsalardan chalg‗ish bilan bog‗liq. aks holda, yot
narsalardan chalg‗iy olmay qolsangiz, vazifani bajarishingiz qiyinlashadi. 
Yo‗nalganlik va jamlanganlik bir-biri bilan o‗zaro uzviy bog‗liq. 
diqqatingizni biror-bir narsaga yo‗naltiradigan bo‗lsangiz, bir vaqtning o‗zida 
diqqatingizni unda jamlagan bo‗lasiz. va aksincha, biror-bir narsada jamlansangiz, 
o‗z ruhiy faoliyatingizni unga yo‗naltirgan bo‗lasiz. diqqatning yo‗nalganligi bir 
mashg‗ulotdan ikkinchisiga o‗tish bilan, jamlash esa – mashg‗ulotda chuqurlashish 
bilan bog‗liq. 
Diqqatning inson psixik faoliyatida tutgan o‗rnini tushunish uchun 
o‗zingizni biror-bir jismlar guruhiga qarayotgandek tasavvur qiling. ko‗rish 
maydoningizning markazida joylashgan ba‘zi bir jismlar aniqroq, ko‗rish 
maydoningizning chetida turganlari esa aksincha idrok etiladi. shunga o‗xshash 
hodisani ongimizga nisbatan ham tuzish mumkin: faoliyatimiz mohiyati 
ongimizning markazini egallagan bo‗ladi; ahamiyatga molik bo‗lmaganlari esa 
ongimizdan chetga surilib qoladi. lekin boshqacha ham bo‗lishi mumkin: siz 
qandaydir jismga qaragan holda, umuman, boshqa narsa haqida o‗y surasiz. bunda 
ongingizning «markaziy maydoni» ko‗rayotganingiz bilan emas, o‗ylayotganingiz 
bilan band bo‗ladi. 
Ongimizni grafik tarzda tasvirlaydigan bo‗lsak, biri ikkinchisiga joylashgan 
ikki aylana ko‗rinishida chizish zarur. katta aylana aniq bo‗lmagan ong, kichik 
aylana esa, – aniq ong yoki diqqat deb ataladi.[2]
 
Psixik bilish jarayonlarining yo‗nalganligi va tanlash xususiyati diqqat bilan 
bog‗liq. diqqat bilan idrokning aniqligi va izchilligi, xotiraning mustahkamligi va 
tanlash xususiyati, aqliy faoliyatning yo‗nalganligi va samaradorligi, qisqasi, 
umuman bilish faolligining sifati va natijalari aniqlanadi. 
Perseptiv jarayonlar uchun diqqat tasvirlar chizgilarini farqlash imkonini 
beruvchi o‗ziga xos kuchaytirgich bo‗lib hisoblanadi, inson xotirasi uchun diqqat 

---

165