Цитруслилар оқ Қаноти – зарарли ҳашорат

Вилоят ўсимликлар карантини давлат
инспекцияси инспектори Т.Қўзиханов


Бегона ўтлар - ҳосил кушандаси !
Кейинги пайтларда қишлоқ хўжалик экинларини етиштириш ва мўл ҳосил олишда бегона ўтлар жиддий зарар келтирмоқда.
Республикамиз ҳудудида карантиндаги бегона ўтларнинг 4 хили тарқалган. Булардан эрман баргли амброзия, пушти какра, зарпечак хамда девпечакдир.
Ҳозирги кунда вилоятимизда зарарли бегона ўтларнинг 3 тури - пушти какра, зарпечак ва девпечаклар учраб туради.
Пушти какра – асосан суғорилмайдиган майдонларда (лалми ерларда) йул ва завур-ариқ қирғоқларида учрайди. Пушти какра уруғидан ҳамда илдизидан купайиши сабабли тез тарқаб, кам суғориладиган майдонларда қишлоқ хужалигига катта зарар келтиради. Айниқса, ғаллазорларда хосилдорликни кескин пасайтириб юборади. Лалми ерлардаги экинларни нобуд қилишгача боради. Пушти какра гуллаш даврида инсон соғлиги учун зарарли булган гулчанглар чиқариб, юқори нафас йўлларини касаллашига олиб келади.
Дала зарпечак - ўта хафли бегона ўт булиб, паразитлик усулида зарар келтиради. Сариқ тилла рангда бўлиб, баргсиз кўринишдалиги билан ажралиб туради. Уруғи орқали кўпайиб, бир тупи бир неча минг донагача уруғлайди. Уруғлари пишиб етилгач, ноқулай шароитга тушса 10 йилгача унувчанлигини сақлайди. Қулай шароит бўлса яна униб чиқади. Дала зарпечаги маданий ва бегона ўсимликларнинг таналарига ёпишиб олиб, уларнинг танасидаги суюқликни сўриб олади. Оқибатда хосилдорликни пасайтириб, кучли зарарланганда ўсимликни нобуд қилади.
Девпечак - дала зарпечаги оиласига мансуб булиб, асосан мевали ва манзарали дарахтларнинг зарарлайди. Танаси дала зарпечагига нисбатан йўғонроқ, жигарранг тусда булади. Айниқса канал ариқ бўйларидаги зарарланган дарахт ва буталарда мавсум давомида уцруғлари пишиб етилиб тўкилиши натижасида сув орқали зарарланмаган экин майдонларига тарқалиши мумкин.
Бу бегона ўт мевали манзарали дарахтларга катта зарар келтириб, ҳосилдорликни кескин пасайтиради ва кучл зхарарлаганда дарахтларнинг қуришига олиб келади.