|
Тарқалиш зонаси
Барча турдаги зарпечаклар карантинли ёввойи ўсимликлар туркумига киритилган. Бу, биринчидан, зарпечакларни уруғлар бўйича турларга идентификациялаш мураккаблиги билан боғлиқ бўлса, иккинчидан, зарпечакларнинг бутун дунёдаги улкан зараркунандалиги билан боғлиқ. Шу туфайли, зарпечак номланиши лотинча “кускута” “боғлаш, тикиш”ни англатади. Ўсимлик дунёсида бутун ер юзи бўйлаб тарқалган 274 турдаги зарпечак ҳисобга олинган. Асосий тарқалган жойи: Шимолий Америка (Тинч океан қисми). Ўрнашган жойи: Кўплаб минтақаларда, хусусан, Европа (Австрия, Англия, Бельгия, Венгрия, Германия, Дания, Италия, Польша, Франция, Швейцария, Югославия, Озарбайжон, Арманистон, Беларусь, Грузия, Литва, Молдова, Украина), Россия Федерацияси, Осиё (Ҳиндистон, Эрон, Хитой, Корея, Қозоғистон, Қирғизистон, Тожикистон, Туркманистон, ЎЗбекистон), Африка (ЖАР), Жанубий Америка (Аргентина, Уруғвай, Чили), Австралияда кенг ўрнашганлиги аниқланган. Россияда, Узоқ Шимолдан ташқари, баъзан бутун ҳудуди бўйлаб учратиш мумкин. Россияга Европадан келтирилганлиги эҳтимоли мавжуд. МДҲ ҳудудида 36 турдаги зарпечак ўсади. Ўзбекистонда зарпечакнинг 17 тури маълум. Ўзбекистон ҳудудида деярли ҳар бир жойда тарқалган. Қуйидаги турлари энг кенг тарқалган ва катта зараркунандалиги билан ажралиб туради:
Дала зарпечаги – Cuscuta campestris Juncker.
Беда зарпечаги – Cuscuta approximata Bab.
Хитой зарпечаги – Cuscuta Chinensis L.
Леман зарпечаги – Cuscuta lehmaniana Bge.
Бир устунли зарпечак – Cuscuta monoguna Vabe
АМЕРИКА ОҚ КАПАЛАГИ-хавфли ҳашорот !
Қишлоқ хўжалиги экинларига жиддий зарар етказадиган хавфли карантин зараркунанда, касаллик ва бегона ўтлар мавжуд бўлиб, улардан 10 тури Республикамизда, 8 тури эса вилоятимизда мавжуд. Бизда мавжуд бўлмаган, лекин кириб қолиши хавфи бор карантин организмлардан бири “Америк оқ капалаги” ҳисобланади.
Америк оқ капалаги қўшни давлатлар Қозоғистон ва Қирғизистонда тарқалганлиги аниқланиб ҳозирги кунда боғдорчилик ва пиллачиликка жиддий зарар келтириб, уларга қарши курашиш учун республика бюджети ҳисобидан катта маблағлар сарфланмоқда. Бу ҳашоротнинг Республикамизга ва вилоятимизга келиб колиш хавфи янада кучаймоқда.
Америка оқ капалаги бизнинг ўлкамизни иқлим шароитига тез мослашиб кетадиган хашарот, шунинг учун хам жуда хавфли хашаротдир. Америка оқ капалаги 300 турдаги ўсимликларни, биринчи ўринда тут дарахти, олма, нок, ўрик, гилос, ёнғоқ, беҳи ва бошка манзарали дарахтларнинг баргини қаттиқ шикастлаши натижада хосилдорлик кескин пасайиб дарахтлар қуриб қолиши хам мумкин
Америка оқ капалагитнинг ватани Шимолий Америка қитъаси ҳисобланади. Европа мамлакатларига 1936 йилда ўтиб, Австрия, Балгария, Венгрия ва бошқа давлатларга кейинчалик Японияга ўтиб келган. 1952 йилда Украинанинг Закарпат ўлкасида, 1966 йилда Молдавияда қайд қилинди, тез орада Шимолий Кавказга, Волга бўйи атрофидаги районларига, Каспий денгизи ғарбий қирғоғидаги ўлкаларга тарқалди.
Капалакнинг ташқи куриниши оқ рангда бўлиб, ипакдай товланиб туради. Қаноти очилганда 25-35 мм, капалаги 8-10 кун хаёт кечиради. Тухуми шарсимон кўкимтир рангли, капалаги дарахтларни баргини остки қисм томонига бир қатор қилиб, ўрта хисобда 300-500 та ва ундан ортиқ тухум қўяди. Тухумининг устки томони тукчалар билан ўралган.
Тухумидан чиққан қуртлари 5 ёшгача тўп-тўп бўлиб, ипаклар билан ўралган. Барглардан хосил қилган уясида калония бўлиб яшайди, шу хусусияти томонидан бошқа хашаротлардан ажралиб туради. Қуртлари 35-45 кун яшайди, етилган қуртлари дарахтларнинг эски пўстлоқлари остида тўкилган баргларнинг орасида юпқа пилла ичида ғумбакка айланади ва ғумбак даврида қишлаб чиқади.
Хавфли карантин организм ҳисобланган Америка оқ капалаги, мева куйиш бактериал касаллиги каби зараркунандаларни Қирғизистон республикасида тарқалганлиги муносабати билан Ўзбекистон Республикаси Ташқи Ишлар вазирлигининг 2014 йил 04 мартдаги №04-3/2954- сонли, ва Ўзбекистон Республикаси ўсимликлар карантини Бош давлат инспекциясининг 04.03.2014 йилдаги №04-134- сонли “Қирғизистон Республикасидаги фитосанитар ҳолат тўғрисида” барча чегарадош вилоятлар ўсимликлар карантини давлат инспекциялари номига билдириш хатлари келганлиги сабабли, унинг ижросини таьминлаш мақсадида вилоят ҳудудида ўсимликлар карантини назоратини кучайтириш бўйича амалга ошириладиган шошилинч чора-тадбирлар ишлаб чиқилди.
Юқоридагиларни ҳисобга олиб вилоятимизнинг қўшни Қирғизистон Республикамиз билан чегарадош туманлар чегара масканларида чегара қўшинлари, ветеринария ва божхона ходимлари билан ҳамкорликда четдан карантин назоратидаги маҳсулотларни кириб келишини олдини олиш бўйича карантин назорат ишлари кучайтирилмоқда.
Четдан келтирилаётган маҳсулотларда, уларнинг ўров-қоплов воситалари ва транспортлар орқали бизда мавжуд бўлмаган америка оқ капалаги, картошка тилларанг нематодаси, мева куйиш касаллиги каби зарарли карантин организмларни кириб қолиш хавфи ортади.
Америка ок капалагини кириб келишини олдини олиш мақсадида Республика давлат карантин инспекцияси ва унинг вилоятлардаги мутахасислари томонидан қўлланиладиган чоралар билан бир вактда аҳоли, дехқон, фермер хўжаликлари ва барча қишлоқ ахолисига мурожаат қиламиз, ҳовли, томорқа ва экин майдонларидаги барча турдаги ўсимликларда номаьлум зарарли хашарот ёки касаллик белгилари пайдо бўлиши аниқланса, тезлик билан карантин хизматига хабар беришлари керак.
Бу билан четдан кириб қолиб қишлоқ хўжалик экинларига жаддий зарар келтириши мумкин бўлган хавфли карантин организмларни вақтида аниқланиб, уларни йўқотиш, қарши кураш ишларини ташкиллаш имконияти юзага келади ҳамда вилоятимизнинг фитосанитар тозалигини сақлаган бўламиз.
Do'stlaringiz bilan baham: |
