Цитология эмбриология проф. Қ. Р. Тўхтаев таҳрири остида

Эпителий ҳужайраларининг ўзаро бирикиш турлари: 
1) Ҳужайраларнинг апикал қисмига яқин жойда 
зич бирикиш
кузатилади. Зич 
бирикиш ҳужайраларни белбоғ сифатида ўрайди. Парацеллюляр яъни икки 
ҳужайра ўртасидан моддаларни ўтишига тўсқинлик қилади. 
2) 
Елимловчи (адгезив) белбоғ
турли ҳужайраларнинг бирикишида 
трансмембрана оқсиллари иштирокида ҳужайраларни ҳар томонлама ўрайди 
ва ҳужайраларнинг адгезиясини таъминлайди. 
3) 
Десмосомалар
орқали икки ҳужайра орасида зич бирикишларҳосил 
бўлади.Ярим десмосомалар ҳужайраларни интегрин оқсиллар ѐрдамида 
остидаги базал пластинкага бириктиради. 
4) 
Тирқишли бирикишда (нексус) 
икки қўшни ҳужайралар орасида коннексон 
оқсиллар ѐрдамида тирқишлар ҳосил бўлади. Бу тирқишлар орқали ионлар ва 
молекулаларбир ҳужайрадан иккинчисига ўтиши таъминланади. 
Эпителий ҳужайраларининг апикал юзасидаги махсус тузилмалар: 
микроворсинкалар 
апикал плазматик мембрананинг ўсиқчалари бўлиб, 
асосида актин филаментларини тутади. Микроворсинкалар эпителий 
ҳужайраларининг сўрилиш юзасини оширади. 
стереоцилиялар 
микроворсинкаларнинг 
бир 
тури 
бўлиб, 
микроворсинкалардан бирмунча узунроқдир.
киприкчалар
микронайчалар системасидан тузилган бўлиб, динеин 
оқсиллари ҳисобига микронайчалар бир-бирлари ичига кириб, сирпаниб 
харакат қилади. 

---

112 
Эпителий тўқимасининг морфофункционапл классификацияси: 
1) 
Бир қаватли эпителий.
Эпителийнинг мазкур турида барча эпителий 
ҳужайраларининг асоси базал мембранага тегиб туради. Бир қаватли 
эпителий бир ва кўп қаторли бўлади.Бир қаватли бир қаторли эпителийда 
барча ҳужайралар бир хил шакл ва бир хил баландликка эга бўлиб, уларнинг 
барчаси базал мембранада ѐтади. Мазкур эпителий ҳужайраларининг 
шаклига қараб, бир қаватли ясси,кубсимон ва цилиндрсимон бўлади. Бир 
қаватли кўп қаторли эпителийда ҳужайрларнинг шакли ва баландлиги ҳар 
хил бўлиб, уларнинг ядролари турли текисликда жойлашади.
2) 
Кўп қаватли эпителий
. Эпителий икки ва ундан ортиқ қават 
ҳужайралардан иборат бўлиб, фақатгина пастки қават ҳужайралари базал 
мембранага тегиб туради.Кўп қаватли эпителий кўп қаватли ясси 
мугузланадиган ва мугузланмайдиган, шунингдек ўзгарувчан бўлади.