Цитология эмбриология проф. Қ. Р. Тўхтаев таҳрири остида

ҲАЗМ НАЙИНИНГ УМУМИЙ ТУЗИЛИШИ 
Хазм йўллари умумий тузилишга эга бўлсада, айрим бўлимлари ўзига хос 
тузилган. Унинг девори тўртта асосий пардадан иборат: 
шиллиқ, шиллиқ 
ости, мушак ва сероз пардалар
.

Шиллиқ парда 
ўз навбатида янаучта қаватдан иборат:

эпителий
–
ҳазм найини ичкаридан қоплайди. Ҳазм безларини хосил қилишда 
иштирок этади. 

шиллиқ парданинг хусусий пластинкаси
қон ва лимфа томирлари, 
силлиқмушак ҳужайраларига бой сийрак толали бириктирувчи тўқимадан 
тузилган, баъзан у без ва лимфоид тузилмалар тутади.
 

шиллиқ парданинг мушакпластинкаси
ички циркуляр ва шиллиқ 
парданишиллиқ ости пардадан ажратиб турувчи ташқи бўйлама 
мушакқаватидан ташкил топган. 

---

631 

Шиллиқ ости парда
кўп сонли қон ва лимфа томирларига бой сийрак толали 
бириктирувчи тўқимадан, баъзида без ва лимфоид тузилмаларданташкил 
топган.Унингтаркибига 
шиллиқ ости нерв чигали (Мейснер чигали)
киради.

Мушак парда 
асосаникки қаватдан: ички циркуляр ва ташқи 
бўйлама(меъдада уч қават: ички қийшиқ, ўрта циркуляр ва ташқи бўйлама) 
иборат. Бу қаватлар орасидаги бириктирувчи тўқимада 
мушак нерв 
чигаллари(Ауэрбах ҳамда Мейснер)
, қон ва лимфа томирлари жойлашган.

Сероз парда
қон ва лимфа томирлари ҳамда ѐғ тўқимасига бой сийрак 
бириктирувчи тўқиманинг юпқа қаватидан иборат, у ташқаридан бир қаватли 
ясси эпителий (
мезотелий
) билан қопланган. Ҳазм найининг қорин 
бўшлиғидан ташқари соҳаларида, масалан қизилўнгачда, сероз парда ўрнида 
адвентициал парда учрайди.
Ҳазм найи, одатда минглаб микроорганизмлар тутади. Уларнинг 
баъзилари фойдали бўлса, қолганлари потенциал патоген ҳисобланади.Улар 
организмга озиқ моддалар ѐки сув орқали кириб келади. Ҳазм найи шиллиқ 
пардасининг иммун- ҳимоя тузилмалари шу антиген моддаларнинг қонга ѐки 
лимфа томирларига ўтишига тўсқинлик қилувчи тўсиқ ҳосил қилади. 
Эпителий остида жойлашган хусусий бириктирувчи тўқимали пластинкада 
макрофаглар, лимфоцитлар жойлашган бўлиб, уларда антигенга нисбатан 
антитаналар ишлаб чиқарилади. Бундай антитаналар трансцитоз йўли орқали 
ичак бўшлиғига чиқарилади ва эпителий ҳужайралари синтезлаган секретор 
оқсили билан бирикиб, эпителий юзасида жойлашади. Бу комплекс антитана, 
яъни IgA ни ичакнинг протеолитик ферментлари таъсирига чидамлилигини 
таъминлайди. Демак, IgA ичак бўшлиғига тушган специфик вирус ва патоген 
бактериаларни зарарсизлантиради.