Цитология эмбриология проф. Қ. Р. Тўхтаев таҳрири остида

Сочларнинг алмашинуви.
Сочлар ўртача бир неча ойдан 2-4 йилгача 
ўсади. Шунинг учун ҳаѐт давомида вақти-вақти билан сочлар алмашиниб 
туради. Бу жараѐн соч сўрғичининг атрофияга учрашидан ва соч 
пиѐзчасининг қон билан таъминланишининг бузилишидан бошланади. 
Натижада, соч пиѐзчасининг ҳужайралари кўпайиш қобилиятини йўқотади ва 
уларнинг асосий қисми мугузланади. Соч пиѐзчаси соч колбасига айланади, 
сочнинг ўсиши тўхтайди. Соч колбаси ўз сўрғичидан ажралиб, ташқи 
эпителиал қин ҳосил қилган ғилоф бўйлаб, то сочни кўтарувчи мушак 
бириккан жойгача кўтарилади. Эпителиал ғилофнинг пасткн бўшаб қолган 
жойи пучайиб, ҳужайралар тасмасига айланади. Бу тасманинг охирида яна 
соч сўрғичи тикланиб, сақланиб қолган камбиал ҳужайралар билан 
қопланади, натижада, янги соч пиѐзчаси пайдо бўлади. Бу пиѐзчадан янги соч 

---

626 
ўса бошлайди. Янги соч эпителиал тасма бўйлаб ўсади, тасма эса унинг 
ташқи эпителиал қинига айланади. Кейинги ўсиши натижасида янги соч эски 
сочнинг тагидан туртиб чиқади. Бу жараѐн эски сочнинг тушиши ва тери 
юзасида янги сочнинг пайдо бўлиши билан тугайди. Агарда соч халтасининг 
қон билан таъминланиши тўхтаса, унинг ўрнида янгитдан соч ўсиб 
чиқмайди.Соч алмашинувининг циклида уч босқич фарқ этилади (расм 15.6):
 
Расм 
15.6. 
Соч 
фолликуласининг 
циклик 
фазалари схемаси
:
1 —катаген фазаси; II —
телоген фазаси; III —анаген 
фазасининг бошланиши: 1 — 
эпидермис; 2 — ѐғ бези; 3 — 
ташқи эпителиал қин; 4 — 
парчаланувчи ички эпителиал 
қин; 5 — соч; 6 —соч 
колбаси; 7 — соч сўрғичи; 8 
— телоген фазадаги соч; 9 —
телоген 
фазадаги 
соч 
колбаси; 
10 
—анаген 
фазадаги 
янги 
ҳосил 
бўлаѐтган ички эпителиал 
қин; 11 —ҳосил бўлаѐтган 
янги сочнинг матрикси.

---

627