Цитология эмбриология проф. Қ. Р. Тўхтаев таҳрири остида

Тараққиѐти.
Тер 
безлари 
эмбрион 
тараққиѐтининг 
8-ойида 
эпидермисдан ҳосил бўлади. Даставвал эпидермис қирраларида эпителий 
ҳужайраларининг тўплами ҳосил бўлиб, бу ҳужайралар мезенхима томон 
ботиб киради-да, тер безларининг куртагини ҳосил қилади. 

---

616 
Расм 15.3. Тер безларининг секретор бўлимлари ва чиқарув найлари.
Куртак эпителиал тасмалари тери ости ѐғ клетчаткасига қадар ботиб кириб, 
буралади ва тер безининг охирги бўлимини ҳосил қилади; эпителиал 
тасманинг юқори қисмлари эса чиқарув найларига айланади. Эмбрион 
тараққиѐтининг охирида эпителиал тасмаларнинг секретор бўлимида, сўнгра 
чиқарув найларида бўшлиқлар пайдо бўлади. Тер безлари инсон дунѐга 
келганидан кейингина ўз фаолиятини бошлайди. 
Ёғ безлари кафт ва товондан ташқари терининг барча қисмларида 
бўлади. Ёғ безлари соч илдизи билан боғланган бўлиб, соч воронкасига 
очилади ва соч ҳамда эпидермисни мойлаб туради. Одамда ѐғ безлари 
суткасига 20 г га яқин тери ѐғини ажратади. Ҳар бир соч илдизига 1—2 ѐғ 
бези тўғри келади. Ёгбезлари турлича катталикларда бўлади. йирик ѐғ 
безлари юз терисида (лунж, бурун соҳасида), кўкракда (тўш соҳаси), орқада 
(кураклар ва уларнинг устки қисмларида) жойлашади. Ёғ безлари терининг 
юқори қатлами дерманинг сўрғич ва тўр қаватлари чегарасида жойлашади. 
Тузилишига кўра ѐғ безлари оддий тармоқланган альвеоляр безлар туркумига 
кирса, секреция типига кўра голокрин без ҳисобланади. Ёғ безларининг 
охирги секретор бўлими бир қанча альвеолалардан иборат бўлиб, нозик 
бириктирувчи тўқима билан ўралади. Без альвеолаларининг базал 

---

617 
мембранасида бир қатор, унча баланд бўлмаган мунтазам кўпайиб турувчи 
камбиал ҳужайралар жойлашади. Бу ҳужайралар қаватидан сўнг йирик, 
цитоплазмаси ҳар хил даражада ѐғ томчилари билан тўлган ҳужайралар 
қавати без альвеоласининг иккинчи қават ҳужайраларини ташкил этади. 
Охирги секретор бўлимнинг энг ички ҳужайралари ѐғ билан тўлган бўлиб, 
ҳужайра ядроси бужмайиб, йўқолади. Мана шу ҳужайралар ѐрилади ва 
ҳужайра маҳсулоти - ѐғ соч воронкасига қуйилади. Базал мембранада 
жойлашган камбиал ҳужайралар ҳисобига янги секретор ѐғ ҳужайралари 
пайдо бўлади. Ёгбезининг чиқарув найи калта бўлиб, девори сочнинг ташқи 
эпителиал қини билан туташиб кетувчи кўп қаватли ясси эпителий билан 
қопланган.