Цитология эмбриология проф. Қ. Р. Тўхтаев таҳрири остида

ТЕРИ ҲОСИЛАЛАРИ 
Тери ҳосилаларига тер, ѐғ ва сут безлари, сочлар ва тирноқлар киради. 
Сут безларининг тузилиши ва фаолияти жинсий аъзолар иши билан узвий 
боғланган бўлгани учун, улар шу аъзолар билан қўшиб ўрганилади. 
 
Тер безлари 
Тер безларининг вазифаси – терморегуляция, экскретор. Тер безлари
секрет маҳсулотини ташқи муҳитга чиқаришига кўра мерокрин (эккрин) ва 
апокрин (секрети оқсилларга бой) турларга бўлинади. Мерокрин безлар тер 
безларининг асосий қисмини ташкил қилса, апокрин безлар терининг айрим 
соҳаларида (қўлтиқ ости, аногенитал соҳа, пешона териси) учрайди. 
Тер безлари оддий тармоқланмаган найсимон безларга киради, сони 3,5 
миллионгача етади. Тер безларининг секрети 98% сув, 2% қуруқ моддадан 
иборат. Қуруқ модда органик ва ноорганик моддалардан ташкил топган. Тер 
безининг охирги секретор бўлимлари дерманинг чуқур қатламларида 
жойлашади, чиқарув найчалари дерма ва эпидермисдан ўтиб, тери юзасида 

---

615 
тешикчалар ҳосил қилади. Безнинг охирги булими без ҳолатига қараб 
кубсимон ѐки цилиндрсимон эпителийдан иборат бўлади (расм 15.3). 
Ҳужайра цитоплазмаси оч базофил бўлиб, ўзида, ѐғ, гликоген ва пигмент 
киритмаларини тутади. Секретор ҳужайралар ичида оқиш ва қорамтир 
ҳужайралар тафовут қилинади. Оқиш ҳужайралар сув ва металл ионларини, 
қорамтирлари эса органик макромолекулаларни ажратади. Секретор 
ҳужайралари тагида, базал мембранада, миоэпителиал ҳужайралар 
жойлашади. Миоэпителиал ҳужайраларни ўз ўсимталари билан без охирги 
бўлакларини ўраб туради. Охирги бўлимдан чиқарув найлари бошланади.
Бу найлар икки қаватли кубсимон эпителийдан иборат бўлиб, 
ҳужайраларнинг усти кутикула билан қопланган. Чиқарув найлари 
эпидермисдан эгри-бугри бўлиб ўтади. Эпидермис соҳасида чиқарув 
найининг девори ясси ҳужайралар билан қопланган. Апокрин тер 
безларининг охирги секретор бўлимлари анчагина йирик бўлиб,
организмнинг балоғатга етган давридан бошлаб ишлайди. Апокрин безлар 
фаолияти жинсий безлар ҳолати билан узвий боғлиқ. Ментструал, 
пременструал ва ҳомиладорлик даврларида бу безларнинг секретор фаолияти 
ошиб кетади.