Цитология эмбриология проф. Қ. Р. Тўхтаев таҳрири остида

ИММУН ЖАРАЁНЛАРИНИНГ МОРФОЛОГИК АСОСЛАРИ 
Ўтган асрнинг 60-йилларидан бошлаб иммунология фани жадал 
тараққий этди. Фаолияти бўйича бир-биридан тубдан фарқ қилувчи Т- ва Б- 
лимфоцитларнинг топилиши, иммун-ҳимоя жараѐнларида микромуҳит 
ҳужайраларининг салмоқли роли борлигининг аниқланиши ҳамда бу 
жараѐнларни бошқаришда иштирок этувчи моддаларнинг очилиши 
иммунитет тўғрисидаги тушунчаларни тубдан ўзгартирди. Классик 
иммунологиянинг асосчилари бўлиб Луи Пастер ва И. И. Мечниковлар 
ҳисобланади. Классик иммунология организмни фақат ҳар хил юқумли 
касалликларни келтириб чиқарувчи микроблар ва вируслардан ҳимоя қилиш 
механизмларини ўрганиш билан чекланарди. Бошқача қилиб айтганда, 
иммунология деганда тор доирадаги инфекция иммунитети тушуниб 
келинарди. Ҳозирги замон иммунологияси назарий ва амалий тиббиѐтинг 
барча соҳаларига тааллуқлидир. Бежиз эмаски, у ҳозир турли хил 
касалликларда 
кузатиладиган 
иммунитет 
етишмовчилигини 
(иммунодефицитларни) аниқлаш ва даволашда, ҳар хил аъзоларни (юрак, 
буйрак, жигар ва бошқаларни) кўчириб ўтказишда (трансплантация қилишда) 
туғиладиган 
муаммоларни 
ечишда 
ҳам 
кенг 
қўлланилмоқда. 
Иммунологиянинг 
ривожланишида 
Ўзбекистонлик 
олимлар, 
академикларР.М. Ҳаитов, Ў.А. Арипов, Т.Ў.Арипова ва уларнинг 
шогирдлари қўшган ҳиссалари беқиѐс. Иммунитет жараѐнларида иштирок 
этувчи ҳужайраларнинг келиб чиқиши, тузилиши, фаолияти ҳамда ўзаро 
мулоқотда бўлишини ўрганувчи фан ўзида гистология ва иммунология 
элементларини мужассамлаштирган бўлиб, уни 
иммуноморфология
деб 
аталади. Бу фан олдига қўйилган асосий вазифалардан бири – организмда 

---

563 
кечадиган иммун-ҳимоя жараѐнларини таъминлайдиган тузилмаларни 
ҳужайра, тўқима, аъзолар ва система миқѐсида тадқиқ қилишдир. 
Иммуноморфологияни ривожлантиришда республикамиз олимлари академик 
К.А.Зуфаров ва профессор Қ.Р.Тўхтаевларнинг ҳам салмоқли ҳиссалари бор.