Цитология эмбриология проф. Қ. Р. Тўхтаев таҳрири остида

Иммунитет тўғрисида тушунча.
Иммун-ҳимоя реакциялари ва 
иммунитет тушунчалари ўзаро алмашинув имкониятига эга синонимлардир. 
Иммунитет – бу организмнинг ўзини барча генетик жиҳатдан ѐт бўлган 
заррачалар ва моддалардан, яъни антигенлардан ҳимоя қилиш қобилиятидир. 
Антигенлар организмга ташқаридан тушиши (экзоантигенлар) ѐки 
организмнинг 
ўзида 
(аутоантигенлар) 
ҳосил 
бўлиши 
мумкин. 
Иммунитетнинг 
носпецифик
(туғма ѐки ички) ва 
специфик
турлари 
ажратилади. Носпецифик ҳимоя тери ва шиллиқ пардаларда биологик тўсиқ 
ҳосил қилиши, бактерицид таъсир кўрсатиш (масалан, меъда хлорид 
кислотаси, сўлакдаги лизоцимлар), комплемент оқсиллари ѐрдамида 
фагоцитоз қилиш, вирусларга қарши интерферонлар ишлаб чиқариш ва 
ҳоказо каби жараѐнларни ўз ичига олади. Бунда асосий ҳужайралар бўлиб 
макрофаглар, нейтрофиллар, семиз ҳужайралар ва бошқалар хизмат қилади.
Специфик иммунитет эса маълум бир антигенларни бартараф қилишга 
қаратилган бўлиб, унда Т- ва Б-лимфоцитлар, табиий киллерлар, антиген 
тақдим қилувчи ҳужайралар (макрофаглар, фолликуляр дендритли ва 
интердигитловчи ҳужайралар) ва плазматик ҳужайралар иштирок этади.
Иммунитет жараѐни организмнинг иммун системаси, бу системага кирувчи 
ҳужайралар (иммуноцитлар), тўқималар ҳамда марказий ва периферик 
аъзолар томонидан амалга оширилади. Иммун система юқорида кўрсатилган 
марказий (қизил суяк кўмиги, тимус) ва периферик (лимфатик тугунлар, 
талоқ, овқат ҳазм қилиш, нафас ва сийдик чиқарув йўлларида жойлашган 
лимфоид фолликуллар) қисмлардан ташкил топган. 
Иммун-ҳимоя жараѐнларини амалга оширадиган асосий ҳужайралар Т- 
ва Б-лимфоцитлар ҳисобланади. Уларнинг кўпайиши, етилиши ҳамда 

---

564 
фаолияти эса микромуҳит ташкил қилувчи макрофаглар, интердигитловчи ва 
дендритли ҳужайралар билан чамбарчас боғлиқдир. Тимусда бу ҳужайралар 
қаторига унинг стромасини ҳосил қилувчи ретикулоэпителиал ҳужайралар 
ҳам киради. Булардан ташқари, организмда кечадиган ҳимоя реакцияларида 
нейтрофил, эозинофил, базофил лейкоцитларнинг, тўқима базофилларининг 
(семиз ҳужайраларнинг) ҳамда фибробластларнинг аҳамияти ҳам каттадир.