Цитология эмбриология проф. Қ. Р. Тўхтаев таҳрири остида

ҚОН ПЛАСТИНКАЛАРИ - ТРОМБОЦИТЛАР
Қон пластинкалари эритроцитлар ва лейкоцитлар билан бир қаторда 
қоннинг учинчи хил шаклли элементларини ташкил этади. Лейкоцитлар ва 
эритроцитлардан фарқли равишда қон пластинкалари ҳақиқий ҳужайралар 
бўлмай, 
суяк 
кўмигидаги 
гигант 
мегакариоцит 
ҳужайралари 
цитоплазмасининг 
майда 
(катталиги 
2-5 
мкм) 
фрагментларидир. 
Гарчан
тромбоцит
атамаси одам қон пластинкаларига нисбатан унчалик 
тўғри келмасада, аммо клиник амалиѐтда у жуда кенг қўлланилади.Ўзида 
ядро сақловчи ва ҳақиқий ҳужайралар бўлган тромбоцитлар фақат тубан 
умуртқалиларда (масалан, амфибийлар, қушлар қонида) кузатилади ва 
Рекленгаузен ҳужайралари деб аталади. Нормал шароитда қон 
пластинкаларининг миқдори одамда 1 мм
3
қонда 200000 дан 300000 гача 
(200-300х 10
9
/л) бўлади. Қон пластинкалари одатда юмалоқ ва овал шаклга 
эга бўлиб, уларда периферик, структурага эга бўлмаган зона - 
гиаломер
ва 
марказий, донадор зона - 
грануломер
тафовут этилади. 
Қон пластинкалари қонда турли шаклларда, яъни ѐш, етук, дегенератив 
ва қари пластинкалар шаклида учраши мумкин. Ёш пластинкалар тўқ 
бинафша рангга бўялган грануломер зонага ва оч пушти гиаломер зонага эга 
бўлади. Патологик ҳолатларда қонда дегенератив ва гигант (катталиги 7-9 
мкм) пластинкалар учрайди. 
Электрон микроскоп остида қон пластинкаларининг кўп сонли 
бўртмалар - псевдоподияларга эгалиги кўринади. Уларнинг сони ва 

---

151 
катталиги пластинкаларнинг функционал ҳолатига боглиқ бўлади. Донадор 
зона ѐки грануломерда органеллалар, киритмалар ҳамдатурли катталикка эга 
бўлган доначалар кўринади (расм 4.6).
Расм 
4.6. 
Қон 
пластинкаси 
(тромбоцит)нинг схематик кўриниши 
(электрон 
микроскопда 
бўйлама 
кесими).
1 - плазмолемма гликокаликси 
билан; 2 – плазмолемма билан 
боғлиқ очиқ найчалар системаси; 3 
– актин микрофиламентлари; 4 – 
микронайчалар тутами; 5 – зич 
найчалар системаси; 6 - алфа-
доначалар; 7 – делта-доначалар; 8 - 
митохондрия;