Цитология эмбриология проф. Қ. Р. Тўхтаев таҳрири остида

яхши сўрилади
.
5) 
Экскретор 
вазифаси - баъзи буйрак касалликларида меъда девори 
орқали оқсил алмашинувининг баъзи охирги маҳсулотлари (аммиак, 
мочевина ва бошқалар) ажралиши мумкин.
6) 
Эндокрин
вазифаси - гастрин, гистамин, серотонин, мотилин, 
энтероглюкагон ва бошқа қатор биологик актив моддаларни ажратади. Бу 
моддалар меъда ва ҳазм қилиш йўлларининг бошқа бўлимлари моторикасига 
ва без ҳужайраларининг секретор фаолиятига кучайтирувчи ѐки 
сусайтирувчи таъсир кўрсатади. 
 
Тараққиёти.
Меъда эмбрион тараққиѐтининг 4- ҳафтасида бирламчи 
ичакнинг кенгайган қисмидан ҳосил бўлади. 2 – ойи давомида меъданинг 
асосий қисмлари шаклланади. Ичак найи эндотермасидан эпителий ва меъда 
безлари ривожланса, меъданинг қолган қисмлари мезенхиманинг ҳосиласи 
ҳисобланади. 6-7-ҳафтаси давомида меъда чуқурчалари, уларнинг тубида 

---

668 
куртаклар кўринишида меъда безлари ривожланади, кейинчалик улар ўсиб, 
меъда шиллиқ пардасининг хусусий пластинкасида жойлашади. Дастлаб 
уларда париетал ҳужайралар, кейинчалик бош ва шиллиқ ҳужайралар пайдо 
бўлади. Шу вақтда (6-7-ҳафта) аввал мушак пардасининг айлана қавати, 
кейинчалик шиллиқ парданинг мушак пластинкаси шаклланади. 13-14-
ҳафтасида мушак пардасининг ташқи бўйлама қавати, кейинчалик ички 
қийшиқ қаватлари ривожланади. 
Тузилиши.
Меъдада анатомик жиҳатдан кардиал, туб, тана ва пилорик 
қисмлари фарқланади. Меъда девори шиллиқ, шиллиқ ости, мушак ва сероз 
пардалардан иборат. 
Меъданинг ички юзаси текис бўлмай, унда уч хил тузилма – бўйлама 
меъда бурмалари, меъда майдончалари ва меъда чуқурчалари бўлади. 
Меъда 
бурмаларининг
ҳосил бўлишида шиллиқ ва шиллиқ ости парда қатнашади. 
Меъда 
майдончалари
шиллиқ парданинг бир-биридан эгатчалар орқали ажралиб турган 
соҳаларидир. Улар кўп бурчакли шаклга эга бўлиб, эни 1 мм дан 16 мм гача 
етади. Майдончаларнинг ҳосил бўлишига сабаб, тўп-тўп бўлиб жойлашган меъда 
безлари, бир-биридан бириктирувчи тўқиманинг юпқа қатлами билан ажралиб 
туради. Улардан ўтган юза веналар қизил чизиқчалар кўринишида 
майдончаларни бир-биридан ажратиб туради. 
Меъда чуқурчалари
эпителийнинг 
хусусий пластинкага ботиб киришидан ҳосил бўлади, уларнинг умумий сони 3 
млн га етади. Чуқурчалар меъданинг бутун юзасида учрайди, аммо турли 
қисмларида уларнинг чуқурлиги ҳар хил бўлади. Масалан, меъданинг 
кардиал ва тана қисмида уларнинг чуқурлиги меъда шиллиқ пардасининг ¼ 
қисмини ташкил этади, пилорик қисмида эса энг чуқур бўлиб, шиллиқ 
парданинг деярли ярмигача боради. Меъда чуқурчалари тубига шиллиқ 
парданинг хусусий пластинкасида жойлашган меъда безлари очилади. 
Шиллиқ парданинг энг юпқа қисми меъданинг кардиал қисмига тўғри келади. 
Меъданинг