Цитология эмбриология проф. Қ. Р. Тўхтаев таҳрири остида

 
XV БОБ
ТЕРИ ВА УНИНГ ҲОСИЛАЛАРИ 
Тери тананинг ташқи юзасини қоплаб одамда унинг умумий сатҳи 1,5-2 
м
2
га этади. Терининг ранги одамларнинг ирқига қараб ҳар хил бўлади. Бу 
теридаги меланин пигментининг миқдорига боғлиқ. Тери ҳосилаларига 
сочлар, тер, ѐғ ва сут безлари ҳамда тирноқлар киради. 
Тери организмни ташқи муҳит билан узвий равишда боғлаб туради ва 
қатор муҳим вазифаларни бажаради: тери ўзининг остида жойлашган аъзо ва 
тўқималарни ташқи муҳитнииг физик ва химик омиллари таъсиридан 
сақлайди;жароҳатланмаган тери ўзидан турли микробларни, кўпчилик 
заҳарли ва зарарли моддаларни ўтказмайди; терининг эпидермис қисми, 
айниқса унинг мугуз қавати, иссиқликни ѐмон ўтказади, ва шу сабабли, 
терини қуриб қолишдан асрайди; теридаги меланин пигменти қуѐш 
нурларинииг организмга салбий таъсирини камайтиради; тери туз-сув ва 
иссиқлик алмашинувида иштирок этади, кунига тери орқали 500 мл гача сув 

---

602 
ажралади;сув билан бирга ҳар хил тузлар, кўпроқ хлоридлар ҳамда сут 
кислотаси ва бошқалар чиқарилади; танадан 82% иссиқлик тери орқали 
ажратилади;тана ўз иссиқлигининг маълум қисмини тер ажратиш орқали ҳам 
йўқотади;терининг секретор фаолияти ундаги тер ва ѐғ безлари орқали 
амалга ошади;шу билан бирга, бу безлар экскретор вазифани ҳам бажаради. 
Баъзи дорилар ва заҳарли моддалар ѐғ ва тер безлари маҳсулоти билан 
чиқариб юборилади;тернинг таркиби кўпинча организм ҳолати билан узвий 
боғланган бўлади. Буйрак касалликларида терда сийдик кислоталари, 
мочевина миқдори ортса, қандли диабетда унинг таркибида қанд пайдо 
бўлади; тери ўзидан айрим моддалар (ѐғда эрувчи моддалар, эфир, этил спирт 
ва бошқалар) ни яхши ўтказади (шунинг учун ҳам табобатда теридан ўта 
оладиган моддалардан тайѐрланган мойсимон дорилар ишлатилади); 
ультрабинафша нурлари таъсирида терида витамин Д синтезланади (унинг 
етишмаслиги рахит касаллигига олиб келади); терида кон томирларнинг 
кўплиги сабабли у маълум даражада қон депоси бўлиб ҳисобланади (катта 
одамлар терисида 1 литргача кон тўпланиб туриши мумкин); тери тактил, 
ҳарорат ва оғриқни сезувчи нерв охирларига бой бўлиб, кенг рецептор 
майдон ҳисобланади (баъзи жойларда, масалан бош ва панжатерисининг 1 
см
2
юзасида 300 тагача сезувчи нуқталар борлиги аниқланган).