Цитология эмбриология проф. Қ. Р. Тўхтаев таҳрири остида



Download 8,88 Mb.
Pdf ko'rish
bet278/393
Sana12.06.2022
Hajmi8,88 Mb.
#659731
1   ...   274   275   276   277   278   279   280   281   ...   393
Bog'liq
2 5235723609527289419

 
Эпидермис
Терининг ташқи қавати бўлиб, кўп қаватли ясси 
мугузланувчи эпителийдан иборат. Қалин терининг эпидермисида 5 қаватни 
ажратиш мумкин: 1. Базал қават; 2.Тикансимон ҳужайралар қавати; 
З.Донадор ҳужайралар қавати; 4.Ялтироқ тават. 5.Мугуз қават. Юпқа терида 
ялтироқ қават учрамайди. 
Эпидермиснинг 
базал ва тиканаксимон қаватлари 
таркибида 5 хил 
ҳужайралар фарқ қилинади: кератиноцитлар (уларда такомиллашиш 
натижасида мугуз модда ѐки кератин ҳосил бўлади), Лангерганс 
ҳужайралари, меланоцитлар, Меркел ҳужайралар ва лимфоцитлар. 
Базал 
кератиноцитлар
эпидермис ҳужайраларининг 85% ташкил этиб, 
кератинизация 
жараѐнида 
бевосита 
қатнашувчи 
ҳужайралари 
ҳисобланади. Улар призматик шаклга эга бўлиб, цитоплазмаси базофил 
бўялади, думалоқ ядроси хроматинга бой. Ҳужайраларнинг нозик 


607 
тузилишида барча органеллалар қатори ядро атрофида ва десмосома 
соҳасида жойлашган тонофибриллалар яққол кўзга ташланади. Базал қаватда 
кўплаб митоз йўл билан бўлинаѐтган ҳужайралар учрайди. Эпидермис 
ҳужайраларининг доимий янгиланиб туриши (физиологик регенерация) 
асосан шу кератиноцитлар ҳисобига бўлади. Бу жараѐн давомида 
кератиноцитларда турли механик ва химѐвий таъсирларга чидамли 
махсус оқсиллар (кератолинин, филлагрин, инволюкрин) синтезланиши 
билан бир қаторда кератин тонофиламентлари ва кератиносомалар 
шаклланади. 
Уларнинг 
ядро 
ва 
органеллалари 
парчаланиб, 
ҳужайралараро бўшлиқлари липид табиатга бой махсус цементловчи 
модда билан тўлади. Шу сабабли эпидермис сувни ўтказмаслик 
хусусиятига эга бўлади. Кератиноцитлар аста-секинлик билан пастдан 
юқорига силжиб, 
мугуз тангачаларига
айланади сўнгра улар юза 
қаватдан тушиб кетади.
Меланоцитлар —
меланин синтез қиладиган ҳужайралардир. Улар 
нерв тўқимасидан такомиллашади (расм 15.2). Кумуш тузи билан 
бўялганда (импрегнация қилинганда) уларда бир қанча тармоқланган 
ўсимталар аниқланади. Қушни ҳужайралар билан десмосомалар ҳосил 
қилиб туташмайди. Уларнинг цитоплазмаси тонофибриллалар тутмайди, 
аммо кўп рибосома ва меланосомаларга эга. Меланосомалар Голжи 
комплексида ҳосил бўлиб, овал шаклдаги тузилмалар ҳисобланади. Улар 
ташқи томондан бир қават мембрана билан ўралган бўлиб, ичида 
фибрилляр асосда ѐтувчи зич меланин доначалари бўлади. Меланин 
тирозиназа ва ДОФА-оксидаза ферментлари иштирокида тиразин 
аминокислотасидан ҳосил бўлади. Базал эпидермотитларда ҳам пигмент 
доначалари 
бўлишн 
мумкин, 
бу 
доначалар 
ҳужайраларга 
меланотитларнинг ўсимталари орқали ўтиб қолишидан юзага келади. Ўзи 
пигмент ишлаб чиқармайдиган, лекин меланин тутувчи бундай 
ҳужайралар 
меланофорлар 
деб аталади.
Меланин 
пигменти УБ-нурларни 


608 
ушлаб қолиб, ички аъзоларга зарарли таъсирдан ҳимоя қилади. Пигмент 
синтези ултрабинафша нурлари, меланотропин таъсирида кучаяди. УБ-
нурлар бундан ташқари кератиноцитларда витамина D ишлаб 
чиқарилишини 
кучайтиради. 
Глюкортикоидларнинг 
ажралиб 
чиқишининг бузилиши ўз навбатида гипофиздан АКТГ ажралишини 
кўпайтиради ва натижада меланоцитларнинг фаолиятини ошади. Мисол 
қилиб, Аддисон касаллигини келтириш мумкин.
Расм 15.2. Эпидермисдаги 
меланоцитнинг 
тузилиши 
схемаси. 
1-меланоцит ўсимталари
2 - комплекс Голжи
3 - премеланосомалар 
4 - меланосомалар 


эпидермис 
базал 
мембранаси

Download 8,88 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   274   275   276   277   278   279   280   281   ...   393




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish