Цитология эмбриология проф. Қ. Р. Тўхтаев таҳрири остида

Буйрак усти бези пўстлоқ моддаси секретор фаолиятини 
бошқарилиши. 
Буйрак усти безининг пўстлоқ моддасидаги тутамли ва 
тўрсимон зоналар фаолияти гипофизнинг АКТГ таъсирида бошқарилади.
Коптокчасимон 
зона 
фаолиятининг 
бошқарилиши 
бир 
мунча 
мураккаброқдир. Маълумки, альдостерон гормони кортикостерондан ҳосил 
бўлади. Кортикостероннинг биосинтези эса гипофизнинг АКТГ томонидан 
бошқарилади, яъни минералокортикоидлар синтезининг бошланғич даври 
гипофизда 
ишланадиган 
АКТГ 
таъсири 
билан 
боғлиқ. 
Бироқ, 
колртикостероннинг 
альдостеронга 
айланиши 
буйракда 
ишлаб 
чиқариладиган рениннинг қўшимча таъсири билан белгиланади. Бундан 
ташқари, 
альдостеронни 
ҳосил 
бўлиши 
эпифизнинг 
адреногломерулотропин гормони томонидан рағбатлантирилади.
Ёшга кўра ўзгариши. Буйрак усти безининг пўстлоқ моддаси одамда 
20-25 ѐшга етганда тўлиқ ривожланади, бунда унинг коптокчасимон, 
тутамли ва тўрсимон зоналарини ўзаро нисбати 1:9:3га яқинлашади. 59 
ѐшдан сўнг пўстлоқ модданинг қалинлиги камаяди. Пўстлоқ модда 
ҳужайраларида секин-аста ѐғ киритмалари сони ва ўлчамлари камая 
бошлайди, эпителиал тасмалар орасидаги бириктирувчи тўқимали 
қатламлар эса қалинлашади. 59 ѐшдан сўнг безнинг пўтлоқ моддаси 

---

417 
ингичкалашиб боради, эпителий тасмалари орасидаги бириктирувчи 
тўқима қатламлари қалинлашади. Пўстлоқ модданинг редукцияси асосан 
тўрсимон ва қисман коптокчасимон зоналарни қамраб олади. Тутамли 
зонанинг қалинлиги эса нисбатан қалинлашади. Буйрак усти безининг 
мағиз моддаси ѐшга боғлиқ кучли ўзгаришларга дучор бўлмайди. 40 
ѐшдан кейин хромаффин ҳужайралар бир мунча гипертрофияга учрайди, 
кекса ѐшга етганда уларда атрофик ўзгаришлар юзага келади, уларда 
катехоламинлар синтези сустлашади, стромаси ва томирларида склероз 
белгилари аниқланади.