Цишлок хужалигини илмий асосда йулга куймас эканмиз, сохдда ривожланиш булмайди. Ш. Мирзиёев



Download 1,27 Mb.
bet6/15
Sana09.03.2022
Hajmi1,27 Mb.
#487763
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   15
Bog'liq
6 Помидорни иссиқхоналарда етиштириш

Pink Paradaes F1 - Япония давлатининг “Саката” урувчилик компаниясининг дурагайи. 2011 йилдан Узбекистан

Республикаси худудида экиш учун тавсия этилган к,ишлок, хужалик экинлари Давлат реестрига Андижон, Наманган, Тошкент ва Фарлона вилоятлари буйича киритилган.
Эртапишар. Уртача катталикда, шохланиши ва баргланиши уртача. Барги яшил, уртача катталикда, оддий типда. Мева шакли бир текис, каттик босик-юмалок, ранги тук кизил, ёрилиб кетмайди, силлик, йирик. Эти калин. Мева вазни 130 г, таъми 4,2 балл. Усиш даври 110 кун. Хосилдорлиги 2009-2010 йилларда Тошкент нав синаш участкасида уртача гектаридан 58,8 т ни ташкил этган. Кимёвий анализ таркиби: курук модда 4,1%, канд микдори 2,1%, витамин С 16,2 мг/% нитратлар 60 мг/кг.
Jalila F1 - Япония давлатининг “Саката” урулчилик компаниясининг дурагайи. 2011 йилдан Узбекистон
Республикаси худудида экиш учун тавсия этилган кишлок

хужалиги экинлари Давлат реестрига Андижон, Наманган, Тошкент ва Фаргона вилоятлари буйича киритилган. Уртача катталикда, шохланиши ва баргланиши уртача. Барги яшил, уртача катталикда, оддий типда. Мева шакли бир текис, босик-юмалок, рангги тук,-к,изил, ёрилиб кетмайди. Куриниши йирик, текис, эти калин. Мева вазни 103 г, таъми 4,8 балл. Усиш даври 126 кун. Хосилдорлиги 2009-2010 йилларда Тошкент нав синаш участкасида уртача гектаридан 56,5 т ни ташкил этган.
Мах,аллий Замин F1 дурагайи Green Valley seeds корхонаси томонидан 2019 йили Давлат реестирига киритилган. Иссикхоналар учун истикболли дурагай.

Абигал FA-870 F1

Ведетта F1


Белле F1

Шарлота FA-1402 F1
■ I ИССИЦХОНАЛАРДА ПОМИДОР ЕТИШТИРИШ
Иссицхонани экишга тайёрлаш. ^ишки иссикхоналарни мавсумга етиштиришга тайёрлашда каътий кетма-кетликда бир катор жараёнлар: иссикхона конструкцияларини тозалаш ва зарарсизлантириш, тупрокни дезинфекциялаш, улитларни солиш, ерга ишлов бериш, текислаш, зарур булса, намни саклаш учун сулориш утказилади. ^ишки плёнкали иссикхоналарда булардан ташкари плёнка ёпилади.
Бир йилда икки айланиш кулланиладиган иссикхона- ларда бу ишларни х,аммаси икки марта: куз-кишда ва киш-бах,орда экиладиган экинлар экилишидан олдин бажарилади. Утувчан айланиш даврида фойдаланиладиган иссикхоналарнинг барчасида тайёргарлик ишлари йилда бир марта - ёзда бажарилади.
Иссикхона усимлик колдикларидан тозаланганидан сунг барча конструкцияларида колиб кетган усимлик колдиклари синчиклаб тозаланади, шундан сунг ойнаванд копламалари шлангалар ёрдамида илик сув билан ювилади.
Ойналарни куйиш ва синчларни асосий таъмирлаш ишлари ёзда утказилади. Бинони бетон ва лиштли элементлари ох,ак билан окланади, ёлоч кисмлари ок рангга буялади, рухланмаган металл кисмлари занглашга йул куймайдиган оч рангларга буялади.
Ёзда козонхона ва иситиш тизимлари таъмирланади. Таъмирлангандан сунг барча иситиш тизимлари икки марта ювилади ва кайнок сув билан тулдирилади, бу сув

иситиш курилмаларида иситиш мавсуми бошлангунга кадар колдирилади. Иссикхоналарда ёмлирлатувчи мосламалар, карбонат ангидрид гази билан х,авони газлаштирувчи ускуналар булса, улар синчиклаб текширилади ва таъмирланади.
^ишки иссикхоналарни янги мавсумга тайёрлашда асосий эътибор уларни дезинфекция килишга каратилади. Иссикхона- нинг металл кисмлари олтингугурт гази таъсирида емирилишдан яхши х,имояланган булса, унда фумигация (тутатиш) килиш йули билан дезинфекциялаш мумкин. Тусикдар орасида зич, очик жой булмаслиги учун барча тешиклар ва тиркишлар яхшилаб беркитилади, инвентарь (асбоблар) ва идишлар ичкарига олиб кирилади. Шундан сунг металл идишларда (протвень) кумоц- кумок олтингугурт (хонанинг 1 м3 50-100 г) ёки олтингугурт шашкаси (25-60 г) ёцилади.

Иссикхонага кириладиган жой икки кунга зич ёпилади. Иссикхоналар етарли даражада зич ёпилмаслиги сабабли зарарсизлантиришнинг нам усулидан фойдаланиш кулайдир. Тупрок, барча ички кисмлар, иссикхона ойналари, инвентарь ва идишларни 0,3% кельтан ва 0,5% карбофос кушилган 2% ли формалин билан пуркалади. Дезинфекциядан сунг иссикхона бир сутка давомида шамоллатилади. ^ишки иссикхоналарни янги мавсумга тайёрлашдаги мухим тадбирлардан бири тупрокни дезинфекциялашдир. Замонавий иссикхоналарда уни кимёвий ёки термик (парлаш) услубларда олиб борилади. Бу ишларни усимликларни химоялаш ва мухандислар хизмати бажаради.
Узбекистонда тупрок ва экин устириладиган иншоот- ларнинг барча кисмларини зарарсизлантиришни сама-

рали оддий усулларидан бири, ёзда куёш нури билан киздиришдир. Бунинг учун тупрок чопиб чикилади, иншоотлар эса дезинфекциялайдиган эритмалар билан ишланади ва олдиндан ёруллик утказувчан копламалар чангдан тозаланиб, 2-3 х,афта х,амма тиркишлар ёпиб куйилади. Бу тадбир июль ойларида экинлар булмаган ёздаги - танаффус вактида килинади. Бунда х,айдаладиган катламда хдрорат +70 °С гача кутарилади. Бу усул самарали куёшда, яхши кизиган тупрокда кулланганида хрсилдорлик х,ар доим юкори булган.
Узбекистан иссикхоналарида сабзавотларни етиштириш июнь охирида якунланади. Барча тайёргарлик ишлари август бошигача, иссикхоналарга урулларни ва сабзавот экинларини янги айланиш даврига экишгача тугатилиши керак. Иссикхоналарни фойдаланишга туширишдан олдин уларга органик ва минерал улитлар солинади, ерлар 25-28 см чукурликда х,айдалади ёки кайта чопилади, шундан сунг текисланади ва эгатлар олинади.
Иссикхоналар усимлик колдикларидан бушагандан сунг унинг конструкциялари, ускуна ва жихрзлари ва ойналар шланга оркали илик сув билан ювилади. Шундан сунг жами ички юзаларга тегишли пестицидлар эритмалари билан ишлов берилади.
Тупрок парлангандан сунг органик улитлар (чириган гунг компости) киринди, майдаланган похол киритиб, уларни аралаштириб тупрок юзига ёйилади. Шундан сунг ер х,айдалиб фрезланади. Бундай тупрок органик ва минерал улитлар билан бир меъёрда аралашади. Фрезлаш тугагач, устунлардаги тупрок юзига куйиладиган регистрлар пастга туширилиб, улар помидорни экиш схемаси буйича тупрок юзасига жойлаштирилади.
Экиш олди ишларига яна сим балазларни тулрилаш (экиш схемаси буйича), тупрокни (+16+20 °С гача) ва х,аволи киздириш (+18+22 °С), эгатлар ёки уяларнинг урнини маркерлаш, экишга 1-2 кун колганда намни тупловчи сулоришни утказиш киради (10-25 л/м2). Тупрок намлиги 80-90 фоизга етиши керак.
Тупрок арлашмасига куйиладиган талаблар
Иссикхоналарда сабзавот усимликларининг яхши усиб ривожланиши, юкори х,осил туплаши иссикхона тупроли- нинг сифатига болликдир.
Тупрок зичлиги, сув силими, х,аво утказувчанлиги, до- надорлиги, сингдириш хусусиятлари унинг таркибидаги органик моддаларга боллик булади. Аммо, органик модда- лар микдорининг купайиши маълум чегарагача усимликка ижобий таъсир этади, унинг микдорини меъёридан купайиб кетиши эса тупрок сифатини ёмонлаштиради. Тупрок тар­кибидаги органик моддалар помидор учун - 10-20% булиши керак.

Тупрок, аралашмаси унумдор, донадор, механик таркиби енгил, х,аво ва сув яхши кирадиган, юкори ижобий хусусият- ларга, нейтрал реакцияга эга булиши ва эритма концентра­циям макбул булиши, бегона утларнинг урулидан, зарар- кунанда х,амда касалликлардан холи булиши керак. Тупрок аралашмаси тузилаётганда усимликларнинг озик моддага талаби ва илдиз тизимини ривожланиш хусусияти х,ам х,и- собга олинади.
Тупрок аралашмасида карбонатлар микдори 0,3-0,5% булганда тупрок мух,ити реакцияси ёки (pH) нордонлиги - 6,3-6,7 тенг булиши максадга мувофикдир. Помидор, карам ва исмалок учун тупрок аралашмаси таркибидаги хлорнинг йул куйиладиган микдори 0,02% ва бошка экинлар учун эса - 0,01% дир. Тупрок аралашмаси таркибида органик модда- лар 10% булганида йул куйиладиган тузлар микдори 0,35% ни, 15% да - 0,45%, 20% да - 0,55%, 30% да - 0,75% булиши керак. 1 кг тупрок таркибида узлаштириладиган хрлатдаги азот - 40-60, фосфор - 120-130 ва калий - 160-240 мг ни таш- кил этиши керак.
Бундай талабларга жавоб берадиган тупрок аралашма­си турли хил компонентларга органик ва минерал улитлар кушиб тузилади. Бунда 20% ловаклаштирувчи материал ку- шилган, 40% чим ёки дала тупроли ва 40% чиринди кушиб аралашма тайёрланади.
Тупрок аралашмаси элакдан утказилиб, фойдаланиш олдидан тайёрланади. Йирик иссикхона комбинатларида бу тупроклардан 15-20 йил фойдаланилади, унинг 5-6 см юза катлами х,ар йили олиб ташланиб, урнига солиш учун 15-20% янги тупрок тайёрланади. Чикариб ташланган эски тупрок- дан 2-4 йилдан сунг, компостирланиб зарарсизлантирил- гандан кейин фойдаланиш мумкин.

Тупрок, аралашмасига х,ар йили асосий экин экилиши- дан олдин х,ар 1 м2 га 20-25 кг дан гунг солинади. Минерал улитлар булиб-булиб солинади: асосий улитлашда фосфор- ли улитлар 100% ва калийлилари - 50% гача, азотнинг куп кисми озиклантиришда берилади.
Иссикхоналар тупрокларидан сурункали фойдаланган- да уларни солломлаштириш, х,ар йили зарарсизлантириш (дезинфекция) ва ювиш х,исобига утказилади. Замонавий иссикхоналарда кимёвий ёки термик (пар, кизиган курук х,аво, электр ёрдамида) зарарсизлантириш усуллари кулла- нилади. Пар ёрдамида зарарсизлантириш энг самаралидир.
■ I ПОМИДОР КУЧАТЛАРИНИ ЕТИШТИРИШ
Узбекистонда помидор кузги-кишки, кишки-бах,орги ва утувчан айланиш мавсумларида кишки иссикхоналарда етиштирилади. Бу айланишларнинг бошланишидаги х,аро- рат шароитлари ва ёритилганлик даражаси билан сезилар- ли фарк килади. Шу сабабли кучат етиштиришнинг даво- мийлиги турли айланишларда бир хил эмас.
Помидор барча айланишларда албатта, кучатдан экила- ди. Ёрулликнинг етарли булиши сабабли кузги-кишки айла- ниш учун кучат етиштиришнинг давом этиши 30-35 кунни, утувчан мавсум учун эса 35-40 кунни ташкил этади.
Кузги-кишки ва утувчан айланиш мавсумлари учун по­мидор кучатлари буш турган ойнаванд иссикхоналарда етиштирилади, бунда вирус ташувчи айрим х,ашаротлар учиб киришининг олдини олиш максадида дарчалари зич тур билан копланади. Айрим хрлларда кучат етиштириш 36
учун катта хажмли тоннеллар устига шу максадда зич тукил- ган тур копланиб жихозланади.
Химояланган ер учун кучат етиштирилаётганда карантин ва профилактика коидаларига катъий амал килинади. Кучат етиштириладиган иссикхона ва унинг булими фумигантлар ёки формалин билан ишланиши керак. Идишлар, инвен­тарь ва уруллар дезинфекция килинади. Кучат етиштириш булимига сабзавот етиштириладиган иссикхоналар томони- дан кириш беркитилиб, куча томондан вактинча урнатилган эшик оркали кирилади. Кириш эшиги олдига оёк кийимлар- ни дезинфекция килиш учун дорили идиш куйилади. Иш- чилар махсус оёк кийим ва халат оладилар, бегоналарнинг кучат булимига кириши таъкикланади. Усимликларни химоя килиш ходимлари профилактик чора-тадбирларга амал ки- лишни кузатиш билан бирга, текширувлар ва ишлов бериш- ни амалга оширадилар.
Кучатларни етиштиришда экишга яроклилиги юкори сифатли булган, олдиндан текширилган ва экиш олдидан ишлов берилган уруллардан фойдаланилади. Урулнинг юко­ри сифатли булиши ва улар учун кулай шароит яратиб бе- рилиши сарфланадиган урул микдорини маълум даражада камайтиришга имконият беради. 1 га иссикхона майдонига кучат тайёрлаш учун 150-180 г помидор урули етарлидир. Урулларни зарарсизлантириш учун уларга икки боскичда термик ишлов бериш энг самарали хисобланади. Помидор уруллари термостатда олдин уч сутка мобайнида +50 °С да, сунг +76+78 °С да бир сутка мобайнида киздирилади. Поми­дор дурагайларининг уруллари, тамаки мозаика вирусига ген жихатидан чидамли булса, киздирилмайди.
Урул экиш олдидан куздан кечирилади ва пуч хамда эзилганлари кулда териб ташланади. Урул айнан экиш олди- дан 15-20 минут давомида 0,5-1,0% калий перманганат эрит- маси билан ишлов берилади, сунг тоза сувда ювилади,
Помидор уруглари 0,005% натрий гумат эритмасида 24 соат мобайнида ивитилади, шунингдек, уларни микроэле- ментлар эритмасида ивитиш х,ам уларда модда алмашувини ва усимлик усишини тезлаштиради.
Помидор кучати х,ам пикировка килиниб х,ам пикировка килмасдан етиштирилади. Пикировка килмай етиштирил- ганда уруг тувакча ёки кубикларга экилади. Пикировка к,и- либ етиштирилганда уруг 'упрокка экилади, сунг майсалар тувакчаларга пикировка килинади. Майсазор кучат тупроги- дан тайёрланган эни 1,5 м булган эгатларга жойлаштирила- ди. Уруг, тупрок устидаги маркер излари буйлаб олинган эгатчаларга, 1 см чукурликка экилади. 1 га ли иссикхонага помидор кучатини тайёрлаш учун 50 м2 майдонли майсазор зарур.

Утувчан айланишлар учун помидор кучатини етишти- ришда айланиш бошларида ташки мухит харорати юкори булади ва бу даврда иситишга зарурият булмайди.
Кузги-кишки ва утувчан айланиш мавсумлари учун по­мидор кучатини етиштиришда, кишки-бахорги айланиш учун кучатларни устиришдаги каби куп умумагротехник ха- рактердаги ишлар бажарилади. Булар жумласига: профи- лактик ва карантин чора-тадбирлари, урулни экиш олдидан тайёрлаш, тупрок аралашмасини, озирали кубик ва тувак- чаларни тайёрлаш, тувакчалар улчами хамда урулни экиш меъёрини белгилаш ва бошка тадбирлар киради.

Урул экилган ёки майсалар пикировка килинган тувак- чалар ёки кубиклар кенглиги 1,4-1,6 м лента шаклида, ораси- да 40-50 см йулак колдирилган иссикхона тупроли устига те- риб куйилади. Кучатларни илдиз чириши ва нематода билан зарарланишидан эхтиёт килиш, шунингдек, илдиз тизимини тулик саклаб колиш учун туваклар тупрок юзига тушалган янги, юпка полиэтилен плёнка устига куйилади. Тувакчалар оралилидаги бушлик озирали аралашма билан тулдирила- ди. Намлик ва хароратни саклаш учун ленталар устига янги, юпка тоза плёнка ёпилади.
Урулларнинг бир вактда униб чириши ва бир текис кучат олиш учун уруллар униб чиккунга кадар хароратни +24 °С да саклаб турилади. Нихоллар тулик хосил булгандан сунг плёнка йилиштириб олинади, харорат 4-5 кун мобайнида кундузи +16+18 °С ва кечкурун +12+14 °С гача пасайтирилади.
Кейинчалик помидор кучати шунга мувофик равишда +20+22 °С, +18-+19 °С ва +15-+17 °С хароратда устирилади.
Касаллик белгилари пайдо булса, калий перманганат 130 г 10 л сувга аралаштирилиб кучатлар сулорилиши керак.
Кузги-кишки ва утувчан айланишлар учун помидор куча­ти тайёрлашнинг мухим хусусиятларидан бири, кучатларни вирус ташувчи хашаротлардан химоя килишдир. Июль-ав­густ ойларида томатдош экинларни зарарлайдиган вирус ташувчи шира ва саратон чирилдолининг (цикадка) учишла- ри жадаллашиши кузатилади. Шу муносабат билан помидор кучати тувакчалар жойлаштириладиган эгатлар устига катта хажмли тоннель курилиб, калин тур ёки дока билан копла- нади.
Шу сабабли кучат етиштириладиган иссикхона ёки кучат етиштириладиган булим яцинида очик майдонда картошка ёки томатдош сабзавотларни етиштириш максадга номувофикдир.
Химояланган ерга кучат тайёрланганда уни доимий жойига кучириб экишдан олдин чиниктирилмайди, чунки у бир хил шароитда кучириб утказилади.
Экиш учун соллом, ривожланиши бир хил булган кучат- лар танлаб олинади, касалланиш аломатлари булган ва си- фатсизлари чикитга чикарилади. Кучатлар яшикларга 10-12 тупдан жойлаштириб, махсус этажеркаларнинг токчаларига куйиб иссикхоналарга ташилади.
■ I КУЧАТЛАРНИ ЭКИШ МУДДАТЛАРИ ВА СХЕМАСИ
Утувчан мавсумда помидорни иссикхоналарда етишти­риш 6-7 ёруллик минтакаларида кулланилади, бунда усим- ликларни усиш даври куздан кейинги йил ёзгача давом эта- ди. Бу давр помидор меваларини мавсумдан ташкари вакт- ларда таъминлашга имкон беради.
Утувчан мавсумнинг асосий фарки урулни ва кучатлар- ни экиш муддатидадир. Бунда кузги-кишкидан кечрок, киш- ки-бах,орги мавсумга нисбатан эртарок булишлигидадир.
Утувчан мавсумда помидорни етиштиришда урул ва кучатларни экиш муддатлари помидор усимликларининг усиш, ривожланиши ва хрсилдорликка таъсири куйидаги

  1. жадвалда келтирилади.


Download 1,27 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   15




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish