Chov churralari ped

5.15-rasm. Moyakninig yorg‘oqqa tushishi va uning qobiq- chalarining shakllanish sxemasi: A-yasalish vaqtida moyakningqo‘yilishi; В - chov kanalining ichki halqasidagi moyak; D - moyak yorg‘oqda; 1 - moyak arteriyasi; 2 - qorin; 3 - Moyak; 4 - urug‘ chiqaradigan yo‘t; 5 - Moyak dumi; 6 - qorinning qin o‘simtasi; 7 -Yorg‘oqning yo‘naltiradigan kamar; 8 - go‘shtli qobiqcha; 9 - teri; 10 - ichki urug‘ fassiya; 11 - Yorg‘oqning seroz bo‘shlig‘i; 12 - Yorg'oqning qin qobiqchasi (visseral plastinka); 13 -Moyakning qin qobiqchasi



Moyak tomiri va urug‘ chiqarish yo‘li qorin ortida joylashgan ckan, unda ular ichki halqadan qorin qin o‘simtasining orqasidan chiqadi va churra qopi shunday qilib oldinda va urug‘ tizimchasi ele- mentlaridan medialroq yotadi. Qopning o‘zi juda ingichka, ba’zan esa qalin devorli boMishi mumkin, bu bemor yoshi va gestatsiya mud- datiga, shuningdek, churraning klinik simptomlari paydo bo‘lishi vaqti va anamnezda qisilish bor yoki yo‘qligiga bog‘liq. Ba’zi hol­larda churra qopi shunchalik ingichka bo‘lishi mumkinki, tuxum tomirlari va urug‘ chiqaruvchi yo‘l qopning orqasidan emas uning ichidagi ichki halqadan chiqayotgandek tuyuladi, lekin embriologik nuqtayi nazaridan bunday holat bo iishi mumkin emas. E’tibor bilan o‘tkazilgan reviziyada doim oldindan urug‘ tizimchasiga yaqin yota- digan qopchaning ingichka «membranasini» topish mumkin.

Zararlanmagan qorinning qin o‘simtasi churra sinonimi emas, shunchaki churraning hosil bo lishiga olib keladigan holat hisoblani- shi ayon. Churraning o‘zi esa ichak yoki qorin bo‘shlig‘i tarkibidagi boshqa a’zolar qin o‘simtasiga chiqqanida paydo bo‘ladi. Agar qorin bo‘shlig‘idan qin o‘simtasiga faqat suyuqlik chiqsa, unda bunday holat «tuxumning tutashgan istisqosi» termini bilan belgilanadi, u uchun qo­rin ichi bosimi oshishi bilan kuzatiladigan (yig‘i, baqirish, kuchanish) faollik oshganida o‘sishi, va relaksatsiyaning uyqu va boshqa davrlarida kamayishi xos. Bunday holat, shubhasiz, qin o‘simtasining yorilishi ha­qida gapirar ekan, unda ko‘pgina jarrohlar xabarlashadigan istisqoni churra deb qabul qilishadi va operativ muolajaga ko'rsatmalar berishadi.

Muddatidan oldin tug‘ilgan bolalarda, chov churralarining rivojlan- ish xavfi o‘z vaqtida tug‘ilgan bolalamikiga qaraganda ancha ko‘p. Muddatdan oldin tug‘ilgan bolalarga xos bo‘lgan birlashgan patologi- ya, masalan, talab qiladigan nafas olishning buzilishi, sepsis va nekrotik enteroklit, churralar chastotasiga ta’sir qilmaydi, ya’ni bu ko‘rsatkichni oshirmaydi. Muddatdan oldin tug‘ilgan bolalarda hayotning birinchi 6 oyi davomida ko‘p uchraydigan buzilish (60 %dan ko‘p hollarda) bi­lan birga churralar rivojlanishi,ang katta xavfi ko‘pchilik neonatology va bolalar jarrohini bolaning statsionardan chiqarilgunigacha bemor dastlab qanday sababga ko‘ra gospitalizatsiyalanganiga qaramasdan, churrani jarrohlik bilan davolashni tavsiya etishga majbur qiladi.

Ayrim kasalliklarda chov churrasi kabi churraning operatsiyadan keyingi retsidiv xavfi oshishi aniqlangan. Xuddi shunday, kistofibroz- da chov churralari 15 % holatlarda aniqlanadi, ya’ni umumiy popul- yatsiyadan 8 marta ko‘p. Kistofibrozi bo‘lgan bemorlarda surunkali yo‘tal, respiratorli infeksiya va nafas olish yoilarining obstruktiv zararlanishi tufayli kelib chiqadigan qorin bo‘shlig‘idagi katta bosim faqat bu omil bilan churralaming yuqori chastotasini to‘g‘ri tushunti- rish imkonini bermaydi, ustiga-ustak kistofibrozi boigan ota va sib­ling bolalarida ham churralar shuningdek, umumiy populyatsiyadan ko‘ra ko‘p uchraydi, lekin bolalaming o‘zida kistofibroz bo‘lgan da­rajada emas. Bu yerda volf yoii elementlarining embriogenez buzi­lishi ham rol o‘ynasa kerak, bu bilan ko‘pincha kistofibrozi boigan o‘g‘il bolalarda urug‘ chiqaruvchi yoining yo‘qligini bogiashadi.

Ulovchi to'qimaning rivojlanishi buzilgan va mukopolisaxa- ridozi boigan bolalar shuningdek, chov churralari rivojlanishi- ning yuqori xavfiga ega. Bundan tashqari, bemorlarning bu gu- ruhida operativ davolashdan so‘ng churra retsidivining chastota koisatkichik 50 %dan oshadi. Qator tadqiqotchilar bunday holat­larda churra retsidivi ba’zan oldin diagnostika qilinmagan ulovchi to‘qimalar kasalligining birinchi namoyon boiishini ta’kidlashadi.

Umumiy populyatsiyadan ko‘ra ancha yuqori churralar chasto- tasi shuningdek, tug‘ma soni siljigan bolalarda, surunkali perito­neal dializ oladigan bemorlarda, muddatdan oldin oshqozon ichi qon ketishlari bilan tugilgan va ventrikuloperitoneal shuntlash o‘tkazilgan mielometingotsele boigan bemorlarda kuzatiladi.

Bolalarda to‘g‘ridan to‘g‘ri va son churralari juda kam uchray­di va ko‘p sonli kuzatishlar tahlili maiumotlari bo‘yicha barcha churralar orasida juda kichik foizni tashkil etadi. Bu churralaming tashxisi operatsiyagacha kamdan kam qo‘yiladi. Katta yoshlilarda to‘g‘ridan to‘g‘ri va son churralar ko‘pincha orttirilgan hisoblanadi, ularning bolalairdagi etiologiyasiga keladigan boisak, u ayon emas va bahslarga sabab boiadi. Bolalarda churralaming bu noodatiy koiinishlarining rivojlanish xavfining eng muhim omili to‘g‘ri va son churralari boigan bola yoshidagi bemorlarning uchdan biri- ning anamnezida uchraydigan egri chov churrasi sababli ko‘chgan operatsiya hisoblanadi. Bolalarda to‘g‘ri va son, shuningdek, egri churralarning rivojlanish xavfi qorinda yuqori bosim va ulovchi to‘qimalaming rivojlanishida nuqson bo‘lganida yuqori.

«Birlamchi» churraning klinik omillari paydo bo‘lgan yosh bilan kontralateral ochiq qin o‘simtasining chastotasi va mos ravishda, keyinchalik qarama-qarshi tomonda churraning rivojlanish ehti- moli sezilarli darajada bog‘liq. Ko‘pincha qarama-qarshi tomonda ochiq qin o‘simtasi (63 %) 2 oygacha bo‘lgan bolalarda uchraydi. Bu ko‘rsatkich 2 dan 16 yoshgacha bo‘lgan bemorlarda 41 %ga- cha tushadi. «Klinik» kontralateral churraning rivojlanish chastotasi agar birlamchi gerniorafiya 1 yoshgacha bo‘lgan davrda o‘tkazilsa, 40 - 50 %ni, va birlamchi operatsiyaga hayotining 1 yilidan so‘ng yo‘liqqan bemorlarda bor-yo‘g‘i 10-15 % ni tashkil etadi.

Bolalarda ikki tomonlama churraning rivojlanish chastotasini aniqlaydigan boshqa omillarga jins, birlamchi zararlanish tomo- ni (churra chapdan yoki o‘ngdan), patologiyalarning birlashishi, qorin ichi bosimining oshishi, qorin bo‘shlig‘ida suyuqlikning yig‘ilishi kabilar tegishli. Barcha yosh guruhlarida ikki tomonlama churralar qiz bolalarda ko‘p - 50 %gacha uchraydi. Qiz bolalarda gerniografiya vaqtida reproduktiv a’zolarning juda kam zararla­nish chastotasi bilan qo‘shilganida bu fakt ko‘pchilik jarrohlarga barcha qizlarda ikki tomonlama muolajani ishonch bilan tavsiya qilish imkonini beradi.