Chizmachilikni o‘qitishda talabalarning bilish faoliyatini faollashtirish yo‘llari

Berilgan nuqtadan tekislikkacha qisqa masofani aniqlash

Berilgan M (M₉) nuqtadan P (P_ί) qiyalik masshtabi orqali berilgan tekislikgacha bo‘lgan eng qisqa masofa va uning haqiqiy uzunligi aniqlansin.

Masalani yechish algoritmi:

Nuqtadan tekislikgacha bo‘lgan eng qisqa masofa nuqta orqali shu tekislikka tushurilgan perpendikulyar chiziq yordamida o‘lchanadi (5-rasm).

1. M (M₉) nuqta orqali P (P_ί) tekislikning gorizontaliga perpendikulyar chiziq tushuramiz.

2. Tekislikka tushirilgan perpendikulyar tug’ri chiziq intervalini aniqlash uchun 1: ℓ hisoblaniladi va M′₉ nuqtadan boshlab qo‘yilib chiqiladi. Bunda ℓ berilgan P (P_ί) tekislik intervalidir.

3. Grafik usulda quidagicha aniqlash mumkin. Ixtiyoriy A nuqtadan AD=1 kesma chiziqli masshtab bo‘yicha o‘lchab qo‘yiladi.

4. D nuqtadan d _┴ AD to‘g‘ri chiziq chiqariladi. So‘ngra d to‘g’ri chiziqning D nuqtasidan chap tomonga tekislik intervali , ℓ=DC qilib joylashtiriladi. A va C nuqtalar o‘zaro tutashtirilib A nuqtadan AC _┴ AB o‘tkaziladi.

5. Hosil bo‘lgan DB kesma P tekislikka perpendikulyar bo‘lgan to‘g‘ri chiziqli intervali bo‘ladi.

6. To‘g‘ri chiziq orqali 4 va 7 gorizontallarni ifodalovchi ixtiyoriy yordamchi Q(Q_ί) tekislik o‘tqaziladi.

7. Bu tekislikni P (P_ί) tekislik bilan M′₄, N′₇ kesishish chizig‘i yasaladi.

8. P (P_ί) tekislikga tushirilgan perpendikulyar to‘g‘ri chiziq bilan M′₄, N′₇ kesma kesishib K′_5,5 aniqlanadi.

9. M′₉ , K′_5,5 kesma qisqa masofa bo‘ladi, uning haqiqiy uzunligini to‘g‘ri burchakli usulidan foydalanib yasaladi.

10. Buning uchun K nuqtaning son belgisi aniqlanadi. M′₉ nuqtadan M′₉, K′_5,5 kesmaga perpendikulyar chiqarib unga 9 - 5,5 =3,5 m o‘lchab qo‘yish bilan M₉ hosil qilinadi. Natijada M₉ K′_5,5 kesma M(M′₉) nuqtadan P (P_ί) tekislikgacha bo‘lgan eng qisqa masofa bo‘ladi.

5-rasm