Chizma geometriyasi va muxandislaik grafikasi

3.
 
Ko’pyoqliklarni yoyilmalari 
2-Misol  
10.3,a-rasmda  berilgan  yon  qirralari 
umumiy vaziyatda bo’lgan uch 
yoqli  prizmaning  yoyilmasini  yasash 
talab etilsin. Mazkur masala yuqorida 
keltirilgan  masala  asosida  yechilishini 
takidlash  kerak.  Buning  uchun  dastlab 
prizma  qirralari  va  normal  kesimining 
haqiqiy  uzunliklarni  yasash  kerak 
bo’ladi. 
Buni 
esa 
proyeksiyal   
tekisliklarini (prizma qirralariga paralel                  a)                                      b) 
vaziyatda) almashtirish bilan amalga                                     (10.3,b-rasm)    
oshirish maqsadga muvofiq bo’ladi. Chizmadagi qolgan yasashlar va yoyilmaning 
hosil qilinishi ortiqcha tushuntirishlarni talab qilmaydi. 
3-Misol.  Asosi  N  tekislikka  tegishli  bo’lgan  uch  yoqli  og’ma  piramidaning 
to’la  yoyilmasi  yasalsin  (10.4,a-
rasm). 
Dastlab  piramida  yon  qirralarining 
haqiqiy 
uzunliklari 
yasaladi. 
Chizmada  ular  aylantirish  usuli 
yordamida 
topilgan. 
Asos 
qirralarining haqiqiy uzunliklari A′V′, 
V′S′ va S′A′ kesmalarga teng bo’ladi. 
Piramida  yon  sirtining  yoyilmasini 
yasash  uchun  chizmaning  ixtiyoriy 
(bo’sh)  joyida  S0  nuqta  belgilab 
olinadi  (10.4,b-rasm).  Bu  nuqtadan 
o’tuvchi to’g’ri chiziqqa S0V0qS″V0″ kesma o’lchab qo’yiladi (chunki piramida SB 

---

qirrasi  xayolan  kesildi  deb  faraz  qilinadi).  So’ngra  markazi  V0  nuqtada,  radiusi 
V0A0qB′A′ bo’lgan va markazi S0 nuqtada, radiusi S0A0qS″A0″ bo’lgan ikkita yoy 
chiziladi.  Bu  yoylarning  kesishuvidan  A0  nuqta  hosil  bo’ladi.  S0V0A0  nuqtalar 
o’zaro  tutashtirilib  ΔAVS  ning  yoyilmadagi  o’rni  hosil  qilinadi.  Qolgan  yon 
yoqlarning  yoyilmalari  ham  shu  tarzda  yasaladi.  Hosil  bo’lgan  yon  sirtning 
yoyilmasiga piramida asosining yoyilmadagi o’rni qo’shilsa, piramida to’la sirtining 
yoyilmasi hosil bo’ladi.