Chirchiq davlat pedagogika instituti

Platformalar

Sharqiy Evropa platformasi.

Ordovik davri yotqiziqlarining platformadan Yer yuziga chiqib turgan joylari juda ko‘p emas. Ordovik yotqiziqlari bu platformada asosan 3-hududda yaqqol ko‘zga ko‘zga tashlanadi. Ularning ko‘pchligi platformaning g‘arb hududlarida va markaziy hududlarida uchraydi.

1-hudud Boltiq qalqonining janubiy-g‘arbida, Polsha, Boltiq bo‘yida va Moskva sineklizasida Dnes daryosining xavzasida joylashgan.

3-si sharqiy-Ovrupa platformasining shimoliy-sharqida tundra hududlarida joylashgan.

Ordovik davriga tegishli tog‘ jinslari suv xavzalarining o‘pirilib ketgan qirg‘oqlarida, qoyatoshlar tumanlarida, karer qazuv joylarida va burg‘ulash quduqlaridan.

60-Rasm. Ordovik davr poleogeografiyasi

Ordovik davr poleogeografiyasi (N.M.traxov bo‘yicha) olingan namunalarida ko‘rish mumkin.

Ordovik davri yotqiziqlarining eng tagi tarkibida obolus deb nomlangan umurtqasiz jonzodlarning toshqotgan qoldiqlaridan tashkil topgan qumtosh qatlamlaridan iborat. Bu faunaning chig‘anoqlarida fosfatga boy bo‘lgan qoldiqlar uchraydi, bu qoldiqlar o‘z navbatida fosfarit koni hisoblanadi, bu konlarni hozirgi kunlarda Esoniya va Sankt-Peterpurg viloyatlarida qazib olinmoqda.

Fosfarit yotqiziqlarining uski qismida qora tusdagi graptolit degan faunaga boy argillitlar yotqizilgan. Ordovik davrining quyi qismining eng yuqorisida glaukonitli qumtoshlar va oxaktoshlar joylashgan bo‘lib, ular tarkibida braxiapodalar uchraydi. S’hu jinslarning jami qalinligi 30 m, O‘rta Ordovik davri yotqiziqlari oxaktoshlardan (tarkibida trilobitlar, osrakozalar, braxiapodalar va h.k.) qazilma qoldiqlar uchraydi), yonuvchi slanslardan iborat, qalinligi 160 m.

Yuqori Ordovik yotqiziqlari qalinligi 100 m, gilli oxaktoshlardan, oxaktoshlardan, organogen oxaktoshlardan, marjon qurilmalaridan iborat. Shunday qilib, sharqiy-Ovrupa platformasidagi ordovik geologik davriga tegishli tog‘ jinslarining umumiy qalinligi – 300 m. ga borib yetdi. Ordovik oxaktoshlari hozirgi vaqtda qurilish ishlari maqsadida keng ko‘lamda qazib olinmoqda.