Chirchiq davlat pedagogika instituti shukurullo mardonov umida zokirova

asosiylari
– ta’limiy, tarbiyaviy va rivojlantiruvchi; 
o‘qitish 
funksiyalari
: tashkil etish, tashkillashtirish va boshqarish, bo‘lajak 

---

223 
o‘qituvchilarni ma’naviy-estetik tarbiyalash faoliyatini kasbiy-shaxsiy 
yo‘naltirish. 
Ma’naviy-estetik tarbiyaning xususiyati (qisman I.P. Podlasыydan 
olingan [122, 7-12]): aniq maqsadga yo‘naltirilganlik; o‘zaro ta’sir 
(o‘qituvchilar - talabalar), ko‘p faktorlilik (ob’ektiv va sub’ektiv 
omillarning 
ko‘pligi); 
davomiyligi, 
dinamikasi; 
murakkablik, 
o‘qituvchiga 
bog‘liqlik 
(shaxsiyatli, 
o‘quvchilarga 
individual 
munosabat); ma’naviy-estetik tarbiyaning uzluksizligi (tizimli maqsadli 
ta’sir); murakkablik (maqsad, vazifalar, tarkib, shakl va usullarning 
birligi); sub’ektiv omillarga qarab natijalarning o‘zgaruvchanligi; 
kasbiy-pedagogik mahorat; ikki tomonlama yo‘nalish, qayta aloqa 
(o‘qituvchi - talaba). 
Bo‘lajak o‘qituvchilarni ma’naviy-estetik tarbiyalash mazmuni: 
bilimlar, tushunchalar, idroklar, taassurotlar, his-tuyg‘ular, e’tiqodlar,
ko‘nikmalar, qobiliyatlar, ma’naviy-estetik fazilatlar va shaxsiy 
xususiyatlar, ma’naviy-estetik tarbiyada belgilangan kasbiy-shaxsiy 
maqsadlar va vazifalarga muvofiq muayyan harakatlar va xatti-
harakatlar tizimi bo‘lib, u har tomonlama rivojlangan shaxsni 
shakllantirishga yo‘naltirilgan. 
Bo‘lajak o‘qituvchilarni ma’naviy-estetik tarbiyalash mazmunida 
kasbiy-shaxsiy omil alohida o‘rin egallaydi: bo‘lajak o‘qituvchilarning 
ma’naviy-estetik tarbiyasi asosida ularning kelgusi pedagogik faoliyatda 
ma’naviy-estetik tarbiyalashga tayyorligi. Ushbu maqsadlarda bo‘lajak 
o‘qituvchilarning ma’naviy-estetik tarbiyasi pedagogik fanlar tizimida, 
ularning dosturlarini zamonaviylashtirish asosida amalga oshiriladi (2.1 
qarang). 
Bo‘lajak o‘qituvchilarni nima uchun ma’naviy-estetik tarbiyalash 
kerakligini, muhim kasbiy-pedagogik rolini yosh avlod oldida bajarishi 
lozimligini yaxshi biladi. Ma’naviy-estetik tarbiyalash jarayonida 
bo‘lajak o‘qituvchilarda milliy-umumestetik qadriyatlar asosida 
shaxsning quyidagi muhim sifatlari va qobiliyatlari shakllantiriladi: 
kasbiy burch va majburiyat, ma’naviy-estetik tarbiya zarurati; hissiy 
madaniyat; estetik, ma’naviy-estetik bilimlar; milliy-badiiy qadriyatlarni 

---

224 
bilish; badiiy dunyoqarash; ma’naviy etuklik; estetik idrok qilish; 
badiiy-analitik qobiliyatlar; qadriyatli-estetik yo‘nalish; o‘z xalqining 
badiiy merosidan “abadiy qadriyatlar”ni bilishi; milliy g‘urur hissi, 
milliy o‘zini anglash; intellektual-ijodiy qobiliyat; o‘quvchilar 
ma’naviy-estetik tarbiyasida pedagogik ijod, ularning ma’naviy-estetik 
ma’rifati; ma’naviy-estetik ta’limga qobiliyat va zarurat, o‘zini o‘zi 
takomillashtirish. Badiiy dunyoqarash kengayadi, badiiy-estetik anglash 
takomillashadi. Sanalgan sifatlar va qadriyatlar bo‘lajak o‘qituvchilar 
ma’naviy-estetik tarbiyasining jipsligini, birligini ta’minlaydi. Bo‘lajak 
o‘qituvchilarni ma’naviy-estetik tarbiyalashga kompleks yondashuvni 
ta’minlaydi. 
Pedagogik fanlarni o‘rganish jarayonida milliy-badiiy meros 
asosida bo‘lajak o‘qituvchilarni ma’naviy-estetik tarbiyalash tizimi. 
Ma’naviy-estetik tarbiyalash jarayoni murakkab dinamik tizim bo‘lib, 
qator komponentlardan tashkil topgan. 
Pedagogik fanlarni o‘rganish jarayonida milliy-umumestetik 
qadriyatlar asosida bo‘lajak o‘qituvchilarni ma’naviy-estetik tarbiyalash 
ma’naviy-estetik tarbiya konsepsiyasini (maqsad, vazifa va ushbu 
jarayon mazmuni) inobatga oluvchi bosqichlar vositasida, shuningdek, 
jarayonning kechish shart-sharoitlari, tarbiyaviy pedagogika hamda 
bo‘lajak o‘qituvchilar ma’naviy-estetik tarbiyasi mezonlari orqali 
amalga oshiriladi.
Ma’naviy-esttik tarbiya jarayonida bo‘lajak o‘qituvchilarda 
quyidagi muhim fazilatlar, shaxs xususiyatlari va qobiliyatlari 
shakllantiriladi: kasbiy burch va majburiyat, ma’naviy-estetik tarbiyaga 
bo‘lgan ehtiyoj; hissiy madaniyat; estetik, ma’naviy-estetik bilimlar; 
milliy 
badiiy 
qadriyatlarni 
bilish; 
badiiy 
ufqlar; 
ma’naviy 
takomillashtirish; estetik idrok; badiiy va ta’liliy qobiliyat; qadriyatli-
estetik yo‘nalish; o‘z xalqining badiiy merosidan “abadiy qadriyatlar”ni 
bilish; milliy g‘urur tuyg‘usi, milliy o‘ziga xoslik hissi; intellektual-
ijodiy qobiliyat; talabalarida ma’naviy-estetik tarbiya, ularning 
ma’naviy-estetik ma’rifatida pedagogik ijod; ma’naviy-estetik tarbiya, 
o‘zini takomillashtirish uchun qobiliyat va ehtiyoj. Badiiy ufqlari 

---

225 
kengayib, 
badiiy-estetik 
did 
yaxshilanib 
boradi. 
Bo‘lajak 
o‘qituvchilarning sanab o‘tilgan fazilatlari, tomonlari va qobiliyatlari 
ularning ma’naviy-estetik tarbiyasi yaxlitligini belgilaydi, ularni 
bo‘lajak o‘qituvchilarni ma’naviy-estetik tarbiyalashga kompleks 
yondashishga yo‘naltiradi. 
Pedagogik fanlarni o‘rganishda milliy badiiy meros asosida 
bo‘lajak o‘qituvchilarni ma’naviy-estetik tarbiyalash tizimi. Ma’naviy-
estetik tarbiyalash jarayoni bu juda murakkab dinamik tizim bo‘lib, 
uning tarkibiy qismlari turli xil bo‘lib, ular o‘z navbatida quyi tizimlarini 
anglatadi. 
Pedagogik 
fanlarni 
o‘rganish jarayonida bo‘lajak 
o‘qituvchilarni ma’naviy-estetik tarbiyalash, uning maqsadi, vazifalari 
va mazmuni, shuningdek, rivojlanish shartlari, ta’lim pedagogikasi va 
bo‘lajak o‘qituvchilarni ma’naviy-estetik tarbiyalash mezonlari hisobga 
olingan bosqichlar orqali amalga oshiriladi. 
Milliy-badiiy qadriyatlar bo‘yicha pedagogik fanlarni o‘rganish 
jarayonida bo‘lajak o‘qituvchilarni ma’naviy-estetik tarbiyalashning 
tarkibiy-mazmuniy tizimiga quyidagi bosqichma-bosqichli mazmun 
kiritilgan: 
I. Davlat ta’lim siyosati matnida muammoning ijtimoiy-ma’rifiy 
ahamiyatini talabalarga tushuntirish. Sharq buyuk mutafakkirlarining 
falsafiy-pedagogik g‘oyalari va qarashlari, xalq pedagogikasi va taniqli 
zamonaviy olimlarning uslubiy asarlari bilan bog‘liq holda bo‘lajak 
o‘qituvchilarni ma’naviy-estetik tarbiyalashning muhimligini anglash.
II. Talabalarning zaruriy bilimlar, tushunchalar, g‘oyalar, 
taassurotlar tizimiga ega bo‘lishi, shu jumladan, talabaning ma’naviy-
estetik tarbiyalash bo‘yicha bilimlari. Insonning ma’naviy-estetik 
fazilatlari, tomonlarini va qobiliyatlarini, shu jumladan, kasbiy jihatdan 
muhim jihatlarini shakllantirish. Bo‘lajak o‘qituvchilarni bosqichma-
bosqich ma’naviy-estetik tarbiyalash tizimi, bu jarayonda pedagogik 
texnologiyalar, usul va texnikalar bilan tanishtirish. 
III. O’quvchilarni milliy madaniy-badiiy qadriyatlar, shu jumladan, 
maktabdagi ma’naviy-maorifiy ishlarda ma’naviy-estetik tarbiyalashda 
bo‘lajak o‘qituvchilarni pedagogik ijod va mahorat bilan tanishtirish. 

---

226 
IV. Laboratoriya, amaliy va seminar mashg‘ulotlarida bo‘lajak 
o‘qituvchilarning “ma’naviy-estetik amaliyoti”: intellektual-ijodiy 
subektiv-shaxsiy xarakterdagi, kasbiy-shaxsiy nazariy-pedagogik va 
uslubiy mazmunidagi. Olingan ma’naviy-estetik bilimlari, ko‘nikmalari, 
namoyon bo‘ladigan qobiliyatlari, bo‘lajak o‘qituvchilar shaxsining 
shakllangan ma’naviy-estetik sohasini faollashtiradi. 
V. Bo‘lajak o‘qituvchilarning ijtimoiylashuvi (kasbiy-shaxsiy) 
ma’lum bir jamiyatdagi muayyan faoliyat (ijtimoiy tajribani to‘plash) 
orqali ularni ma’naviy-estetik tarbiyalash natijalari va jarayoni sifatida. 
Ushbu tizimning markazida quyidagi tarkibiy qismlar mavjud: 
motivatsiyaviy; 
elementar-konseptual 
(zaruriy 
ma’naviy-estetik 
toifalarni assimilyasiya qilish); badiiy-estetik bilimlar; kasbiy-
informatsion (ma’naviy-estetik chegaralar doirasida); texnologik-
pedagogik; kasbiy ma’naviy-estetik faoliyatda pedagogik san’at, 
ijodkorlik va mahorat; amaliy ma’naviy-estetik mazmun (shaxsiy-
kasbiy); faollashtirish; ijtimoiylashuv. Bo‘lajak o‘qituvchilar uchun 
ma’naviy-estetik tarbiyaning barcha bosqichlarida talabalar shaxsiga 
yo‘naltirilgan yondashuv va ularning ma’naviy-estetik ko‘rinishi 
bo‘yicha mustaqil ish uchun tavsiyalar va ko‘rsatmalar berilgan. Ushbu 
jarayonda bo‘lajak o‘qituvchilarda quyidagi ma’naviy-estetik fazilat-
larining qanday shakllanib, rivojlanib borishini kuzatish muhimdir: 
estetik, badiiy qadriyatlarga hissiy ijobiy munosabat; milliy badiiy 
qadriyatlarni bilish;