Chirchiq davlat pedagogika instituti fizika kimyo fakulteti

Toza (sof) moddalar – Faqat bir xil molekuladan (bir xil zarrachalardan) hosil bo’lgan moddalar. Masalan: H₂O – suv (distillangan), C₁₂H₂₂O₁₁ – shakar, H₂SO₄ – sul’fat kislota, O₃ – ozon, S – oltingugurt, Fe – temir, Au – oltin, CO₂ – karbonad angidrid, CH₄ – metan, NH₃ – ammiak, CaCl₂ – kal’siy xlorid va h.z. Toza moddalar molekulasi tarkibiga qarab 2 guruhga bo’linadi: a) Oddiy moddalar, b) Murakkab moddalar

Aralash moddalar (aralashmalar) – Har xil molekulalardan (har xil zarrachalardan) hosil bo’lgan moddalar. Masalan: Dengiz suvi, havo, neft, tuproq, un, bromli suv, ohakli suv, jez, latun’, po’lat, cho’yan, shisha, plastmassa, choy, vodoprovod suvi, vino, pivo, kvas, aroq, yog’ va moylar, benzin, vazelin, bo’yoqlar, sok, dorilar, zar suvi, namakob, kofe va h.z. Aralash moddalar ham o’z navbatida 2 guruhga bo’linadi:

a) Gomogen (Bir jinsli) aralash moddalar – Toza moddadan oddiy ko’z bilan hatto mikroskop bilan ham farqlab bo’lmaydigan aralashmalar. Masalan: Dengiz suvi, havo, shisha, vodoprovod suvi, aroq, yog’ va moylar, benzin, vazelin va h.z.
b) Geterogen (Bir jinsli bo’lmagan) aralash moddalar – Toza moddadan oddiy ko’z bilan ham farqlab bo’ladigan aralashmalar. Masalan: neft, tuproq, un, bromli suv, ohakli suv, jez, latun’, po’lat, cho’yan, bo’yoqlar, sok, dorilar va h.z.
ODDIY MODDALAR – molekulasi bir xil atomlardan hosil bo’lgan moddalar. Masalan: O₃ – ozon, S – oltingugurt, Fe – temir, Au – oltin, R₄ – fosfor va h.z. Oddiy moddalar metalmaslarga va metallarga bo’linadi.
Metalmaslar – Bolg’alanmaydigan, yaltiroq bo’lmagan, issiqlik va elektr tokini deyarli o’tkazmaydigan moddalar. Hammasi bo’lib davriy sistemada 22 ta element atomlari metalmas shulardan, 11 tasi (H₂ – vodorod, N₂ – azot, O₂ – kislorod, F₂ – ftor, Cl₂ – xlor, He – geliy, Ne – neon, Ar – argon, Kr – kripton, Xe – ksenon, Rn – radon) odatdagi sharoitda gaz moddalar, 1 tasi (Br₂ – brom) suyuqlik, 10 tasi (B – bor, C – uglerod, Si – kremniy, P – fosfor, As – mish’yak, S – oltingugurt, Se – selen, Te – tellur, I₂ – yod, At₂ – astat) qattiq moddalar. Metalmaslardan ftor, xlor, brom nisbatan suvda eriydi, qolganlari esa deyarli suvda erimaydi.