Chirchiq davlat pedagogika instituti fizika kimyo fakulteti

Kimyo – moddalar, ularning tarkibi, tuzilishi, xossalari va ular orasida boradigan o’zgarishlarni o’rganadigan fan.
Jism – aniq shaklga ega bo’lgan barcha narsalar bo’lib, moddalar yasaladi. Masalan: Plastmassa moddasidan – ruchka, televizor, radio, kompyu’ter va h.k., alyuminiy moddasidan – qoshiq, samolyot korpusi, uy-ro’zg’or buyumlari va h.k. jismlar yasaladi.
Modda – xossaga ega bo’lgan barcha narsalar. Moddalar asosan molekulalardan va boshqa (atom, ion ...) zarrachalardan tashkil topgan. Hozirgi kunda 18 mln.dan ortiq modda o’rganilgan. Masalan: Suv, neft, oltin, temir, havo.
Moddaning xossasi – moddalarning bir-biriga o’xshaydigan va bir-biridan farq qiladigan belgilari. Moddalarning xossalari kimyo nuqtai nazaridan ikkita sinfga bo’linadi: 1) Moddaning fizik xossalari: zichlik, ta’m, rang, agregat holat (gaz, suyuq, qattiq va plazma), qaynash, erish, suyuqlanish, muzlash haroratlari, issiqlik va elektr o’tkazuvchanlik, qovushqoqlik, elastiklik va h. 2) Moddaning kimyoviy xossalari: metall, metalmas, kislota, asos va amfoterlik, yonish va h. Masalan: Suv (H₂O) – 1) zichligi birga teng bo’lgan ta’msiz, rangsiz suyuqlik, 100⁰S da qaynaydi, 0⁰S da muzlaydi, issiqlik va elektr tokini yomon o’tkazadi. 2) yonmaydigan, neytral modda.
Molekula – moddaning xossalarini o’zida mujassamlashtirgan eng mayda zarrachasi. Masalan: Shakar suvda eritilganda molekularga ajralib ketadi va shu bilan birga barcha xossalari saqlanib qoladi. Molekulalar atomlardan tashkil topgan.
Atom – musbat zaryadlangan yadro va manfiy zaryadlangan elektronlardan iborat elektroneytral zarracha. Hozirgi kunda 2000 dan ortiq atom fanga ma’lum. Atom – grekchadan olingan bo’lib, “bo’linmas” degan ma’noni anglatadi. Taxminan 25 asr (2500 yil) oldin “ATOM” tushunchasini yunon filosofi Demokrit va uning ustozi Levkipp fanga kiritgan. Atomlar barcha oddiy va murakkab moddalar molekularining tarkibini tashkil qiladi.
MODDA – molekulalarining turiga qarab moddalarni 2 guruxga bo’lish mumkin.

1.