Chiqarish markazi

13.1-jadval 
Oziq moddalar me’yorlarini fizik tuklarga o‘tkazish uchun koeffitsentlar 
O„g„it turlari 
Koeffitsenti 
Ammiakli selitra (N 34%) 
2,94 
Mochevina (N-46%) 
2,17 
Sulfat ammoniy (N 20,5%) 
4,88 
Ammiakli suv (N16,4-20,5%) 
6,09-4,88 
Superfosfat (R
2
O
5
 20%) 
5,00 
Superfosfat (R
2
O
5
 15%) 
6,67 
Ammofos (N-11-12%, R
2
O
5
 46%) 
2,17 
Oddiy superfosfat (R
2
O
5
 11-14%) 
9,09-7,14 
UFAU (N-10%,R
2
O
5
 10%) 
10,0 
Kaliy hlorid (K
2
O 56-60%) 
1,78-1,66 
Kaliy tuzi (K
2
O-40%) 
2,5 
 
Tarkibida ikki yoki undan ortiq oziqa unsurlari bo„lgan murakkab o„g„itlarni 
tajribalarda  qo„llashda  tuk  holatda  avvalo  asosiy  element  miqdori  hisoblanadi, 
so„ngra u bilan birga tushadigan qo„shimcha unsurlar miqdori ham hisoblanadi. 
 
Masalan:  1ga  erga  150kg.  Fosfor  ammofos  hisobida  solinishi  kerak,  bunda 
tukma holatda: 
 
150h2,17=325,5 kg/ga miqdorida solinsa, uning tarkibida 325-h kg 100-12 
кг
х
0
,
39
100
12
325
  azot  bo„ladi.  Bu  miqdordagi  azot  tajribada  qo„llanilayotgan 
yillik azot miqdori cheklab qoldirilishi kerak. 
 
Misol tariqasida o„g„itlar solishning zarur me‟yorini hisoblashni keltiramiz:1 
gektarga  50  kg  sof  azot  solish  kerak.  Ho„jalikda  sulfat  ammoniyning  tukida  20% 
azot  bo„lgan  o„g„it  mavjud.  Demak,  1ga  erga 
кг
250
20
100
50
  yoki  50  h  5,0 
(koef.)=250 kg sulfat ammoniy sepish zarur. 

---

71 
 
 
Aytaylik, 250 kg. sulfat ammoniy o„simliklar 60h15 tizimda joylashtirilgan 
tajribaga solish kerak. Buning uchun har gektarda 16667 m. masofani bosib o„tish 
lozim.  O„g„it  me‟yorini  (tukda)  yo„lning  umumiy  uzunligiga  bo„lib,  1  metrga 
tushadigan o„g„it miqdorini topamiz, u tahminan 15 grammga teng bo„ladi. 
 
Traktor  g„ildiragi  chambaragi  3,6  m  ligini  hisobga  olganda,  g„ildirak  har 
to„liq aylanganda 15g h 3,60=54 g, 10 aylanishda har soshnikdan 540, chetkisidan 
esa 270 g ya‟ni yarim me‟yor o„g„it to„kiladi. 
 
O„g„it amal davrida qatorning yon tomonidan berilganda chetki o„ng soshnik 
o„g„it o„tkazuvchi quvur bilan ulanmagani uchun o„g„it to„kmaydi. 
 
Kichik  maydonli  tajribalarda,  ayniqsa,  kam  me‟yorlari  solinganda 
(mikroelementlar,  yuqori  foizli  kaliyli  o„g„itlar)  mahsus  sepish  apparatlari 
bo„lmaganligi  tufayli  o„g„itlar  qo„lda  sochiladi.  Bunda  har  bir  tajriba  varianti 
uchun  hisoblangan  o„g„itlar  tortilib,  alohida  haltachada  saqlanadi.  Agar  bir 
variantda bir necha  hil o„g„it solinsa, ular alohida  tortilib,  haltachalarga  joylanadi 
va yorliq (etiketka) lanadi. 
 
O„g„itli  haltachalar  tajriba  tizimi  bo„yicha  variantlarga  taqsimlanadi.  Bu, 
o„g„itlarning o„rni almashib qolishini bartaraf etadi. 
 
Qo„lda  o„g„it  sochilganda  ob-havo  sharoiti  va  o„g„it  sifati  hisobga  olinadi. 
Shamol  esib  turganda  o„g„it  sochilmaydi,  chunki  bunda o„g„itni  bir  tekis sochish 
imkoni bo„lmaydi,  undan tashqari  o„g„itlar  shamol  bilan  variant o„rtasiga  uchirib 
ketilishi mumkin. 
 
Kam  miqdordagi  o„g„itlarni  bir  tekis  taqsimlash  uchun  ular  tuproq  bilan 
aralashtirilib sepilgani durust. 
 
O„g„itlarnig me‟yorlariga va egat kengligiga bog„liq holda sarflanishi 13.2-
jadvalda keltirilgan. 
13.2-jadval 
Ma‟dan o„g„itlar me‟yorlariga qarab, g„o„za va boshqa chopiqtalab ekinlarni oziqlantirishda to„rt 
qatorli o„g„it sepuvchi apparatning sozlanishi 
O„g„it 
me‟yori (tuka 
holda), kg/ga 
25 mertga o„g„it sarfi, ushbu egat kengligida 
60 sm 
90 sm 
jami, kg. 
bir egatga, g. 
jami, kg. 
bir egatga, g. 
100 
0,60 
150 
0,900 
225 
125 
0,75 
188 
1,125 
281 
150 
0,90 
225 
1,350 
338 
175 
1,05 
263 
1,575 
394 
200 
1,120 
300 
1,800 
450 
225 
1,35 
338 
2,025 
506 
250 
1,50 
375 
2,250 
563 
275 
1,65 
413 
2,475 
619 
300 
1,80 
450 
2,700 
675 
325 
1,95 
488 
2,925 
731 
350 
2,10 
525 
3,150 
788 
375 
2,25 
563 
3,375 
844 
400 
2,40 
600 
3,600 
900 
 

---

72 
 
 
Sepish  me‟yoridan  qat‟iy  nazar,  tuproq  changsimon  va  quruq  o„g„itlarga 
aralashtirilishi  juda  muhim.  Tuproq  o„g„it  sepilayotgan  variantdan  olinadi. 
O„g„itlar me‟yori egatlar soniga bo„linib, so„ng sepiladi.  
 
G‘o‘zani  bedapoya  haydalgan  dalada  o‘g‘itlash  bo„yicha  o„tkaziladigan 
tajribalar vaqt va zamonda davom ettiriladi. Ya‟ni bu tajribalar bir yo„la 3 dalada 
olib  boriladi  va  bedapoya  haydalgandan  so„ng  birinchi  yil  (plast),  ikkinchi  va 
uchinchi  yilgi  ma‟lumotlar  (oborot  plasta)  birlashtiriladi.  Tajriba  dalalaridan 
olingan  tuproqning  dastlabki  agrokimyoviy  hususiyatlari  haqidagi  ma‟lumotlar 
yillar bo„yicha 3 yillik jamlanma ilmiy hisobotda alohida-alohida keltiriladi.  
 
G„o„za makajo„horidan va bug„doydan so„ng parvarishlanadigan dalalardagi 
tajribalar  har  yili  alohida  dalada  olib  borilgani  uchun  avvalo  dalalar  tuprog„ining 
unumdorlik  darajasi  bir-biriga  yaqin  bo„lmog„i  kerak.  Jamlanma  ilmiy  hisobotda 
esa bu ma‟lumotlar yillar va dalalar bo„yicha ko„rsatiladi. 
 
Bug„doyni, makkajo„horini o„g„itlash bo„yicha o„tkaziladigan tajribalar 3 yil 
davomida  yangi  dalada  olib  boriladi.  Shuning  uchun  bu  dalalar  tuprog„ining 
unumdorlitgini  ham  bir-biriga  yaqin  bo„lishi  kerak.  Ilmiy  hisobotda  dalalar 
tuprog„ining  dastlabki  agrokimyoviy  hususiyatlari  haqidagi  ma‟lumotlar  alohida 
ko„rsatilib,  boshqa  ma‟lumotlar  jamlangan  holda  keltirilishi  mumkin.  Bu 
tajribalarda  izlanish  uchun  olinadigan  tuproq  va  o„simlik  namunalari  shu 
ekinlarning asosiy rivojlanish davrlariga va tajriba maqsadiga mos holda olinadi. 
 
Beda  o„simligini  o„g„itlash  bo„yicha  o„tkaziladigan  tajribalar  ham  vaqt  va 
zamonda  olib  boriladi.  Bu  tajribalar  bir  yo„la  3  ta  dalada  davom  ettiriladi  va 
olingan  ilmiy  ma‟lumotlar  bedapoya  haydalgandan  so„ng  o„stiriladigan 
g„o„zalardagi kabi jamlanib ko„rsatiladi. 
 
G„o„zani  polietilindan  plyonka  ostida  o„stirishda  o„g„itlash  bo„yicha 
o„tkaziladigan tajribalar huddi ochiq maydonlardagidek olib boriladi. 
 
No‟ananaviy  agrorudalar  (bentonit,  glaukonit)  fosforit  yoki  fosfogipsning 
samaradorligi  o„g„it  sifatida  o„rganilayotgan  tajribalarda  ular  tarkibidagi  asosiy 
ozuqa unsuri hisobga olinadi. 
 
Go„ng,  argona-mineral  kompostlar,  biogumusning  ho„jalik  me‟yorlari 
sochilishda  variantlar  alohida  bo„laklarga  ajratiladi.  Har  bir  bo„lakchaga  ular 
alohida tortilib,  to„kiladi  va pashahalar, tirmalar  yordamida  bir  tekis  taqsimlanib, 
so„ng haydaladi. 
 
Mashina  terimida  (qo„l  terimida  ham)  o„g„itlarning  qo„shni  variantlarga 
ta‟sirini  bartaraf  etish  uchun  ikki  chetki  qator  hisobidan  chiqariladi.  8  qatorli 
tajribada hisobli maydonga 4 qator, 12 qatorlida  8 qator kiritiladi. Undan tashqari 
tajribaning  yuqori  va  pastki qismlaridan himoya  maydonchalari  ajratiladi. Har bir 
maydon kengligi traktorning 1 o„tish kengligiga teng bo„ladi. Tajribalar 2 va undan 
ko„proq yarusda joylashtirilganda himoya maydonchasi 10 metrchani tashkil etadi. 
Bunda  har  yarusda  yuqoridan  kelgan  suvlar  uchun  alohida  o„qariq  va  tashlanma 
o„qariqlar ochiladi.