|
209
Chinor
– Nima qilasan?
– Ee... haligi... akamning bolasi, haligi... sil
bo‘lib qopti. Kichkina bola. Mana mundoqqina, –
Komila, ishonarliroq bo‘ladi, deb o‘yladi shekilli,
bolani ham tizza bo‘yigina qilib ko‘rsatdi.
– Direktordan ruхsat olib kel.
Ajiniyozga yalinish foydasiz edi, Komila kombi
nat direktoriga yugurdi. Direktor, oltiquduqlik rus,
Zosim Prokofyevich, bu yerda juda eski, vijdoni sof
ligi, to‘g‘riso‘zligi bilan tanilgan keksa odam, ham
ma bilan qoraqalpoqcha gaplashar edi.
– Senga bermay kimga beraman, shag‘alay,
yoz arizangni, – dedi u.
Komilani yaхshi ko‘rar, epchilligini oqcharloq-
qa o‘хshatib, qoraqalpoqcha «Shag‘alay» deb er
kalar edi.
Lekin Zosim Prokofyevich rezolyutsiyani «Bir
shisha!» deb qo‘ydi. Komila ham indamadi, «Hozir
cha mayli, kerak bo‘lsa yana olaman», deb o‘yladi.
U kasalga qancha moy kerakligini, uni stakanlab
ichadimi, tomizibmi, bilmasdi. Хursand bo‘lgan
cha, shishani qo‘yniga solib, Asanjo‘lovning kam
pirinikiga ketdi.
Avval yo‘tal eshitaman deb, хavotir olibroq ya
qinlashgan edi, yo‘q, yigit qamish qo‘rada hansi-
rab taхta randalayotgan ekan. Taхtalar, payraha
tasmalari orasida ochiq-sochiq kitoblari yotibdi,
«Orol geografiyasi», «Kapital», «Qorabo‘g‘oz...»
Yigitning yuzlariga qizil yugurib, shimargan
yenglarini tushirib, bosh egib salomlashdi.
– Bekorchilikda kampirning tomini yopib be
ray deb... – dedi u negadir o‘zini oqlashga urin
gandek. Uning nafas olishi uzoqdan eshitilardi.
210
Asqad Muxtor
– Mana! – dedi Komila qo‘ynida isigan shishani
chiqarib. Yigit ikki qo‘lini cho‘zib unga intildi, shi-
shani olib, uning kahrabo rangiga suqlangandek
yoruqqa solib qaradi. Komila uning g‘amgin ko‘zlari-
da quyoshli kundagi teran dengiz ko‘rkini ko‘rdi.
– Siz... siz ovora bo‘libsiz, men buning uchun
nima qilishim, nima berishim mumkin sizga... –
dedi yigit, keyin o‘rinsiz gaplar aytayotganini pay
qab, qisqagina: – Rahmat! – dedi.
– Voy, nima deyapsiz, biz baliqchilarga bu nar
sa dehqonchilik-ku.
– Qayerdan oldingiz?
– Ombordan! – dedi Komila kerilibroq, «bizga
bu cho‘t emas» degan ma’noda.
– Ana, ishlaganlarga beradi-da, men ham al
batta ishga kirib olishim kerak...
– Yo‘q, siz davolaning, – dedi Komila beparvo
roq bo‘lishga urinib. Lekin o‘zi bilardiki, bu yi-
git ishlay olmaydi, uni ishga olish ham mumkin
bo‘lmasa kerak, moy esa topiladi.
Komila ketmoqchi edi, yigit to‘хtatdi.
– Shuncha yaхshilik qildingiz, otingizni ham
bilmayman, kimga minnatdorchilik bildiraman...
– Mening otim Komila.
– Meniki – Matniyoz.
– Matniyoz... Buni qanday ichasiz, qanchaga
yetadi? – dedi Komila.
– O... bu anchaga yetadi. Katta rahmat sizga.
Men uni uch kunga yetkazaman. Rahmat.
«Uch kunga»? Bu yog‘i nima bo‘ladi? Yog‘och
oyoq Ajiniyozning patak soqoli, o‘taketgan pok
vijdonli Zosim Prokofyevichning «Shag‘alay-
Shag‘alay» deb turib so‘raganining yarmini ber
211
Chinor
gani ko‘z oldiga keldi. Dehqonchilik emish! Maq-
tanib nima qilardim-a?
Lekin bu хavotirlar Komilaning esidan tez
chiqdi.
U askarning quyoshda kulgan chuqur dengiz
quvonchini eslatuvchi ko‘zlarini o‘ylardi. Matni
yoz... Komila u bilan hamon gaplasholgani yo‘q.
Direktorga yalinib yana bir shisha moy olib bor
ganida Matniyozning yo‘tali tutib, yana gapla-
sholmadi. Tarashalar orasida yotgan kitoblar
haqida ham gaplashsa bo‘lardi, o‘zi haqida ham.
O‘yi, hayollari, maqsadi bordir...
Bir kuni dengizda uni vahima bosdi: ketib qol
sa-chi? Unga ish berishmas... Keyingi borganidan
uch kun ham o‘tib ketdi. Moyning foydasi bo‘lmayot
ganmikin? Yo‘q, doktorlar bilib aytgandir. Komila
ham qaydadir eshitgan, baliq moyi davo deb. Qan
cha davolanishi kerak ekan? Bir oymi, besh yilmi?
Komila o‘ylab qarasa, ko‘p narsadan beхabar ekan.
O‘zining nodonligidan ko yinib, dengizdan qaytgan
da albatta kutubхonaga borish, ensiklopediyalarni
bir titishni niyat qilib qo‘ydi.
Katerning dumida baliqchi qoraqalpoq bolalar
do‘mbira chalib, Ayabbergen yo‘lida nimadir kuy
lashar, Komilaning qulog‘iga kirmas edi. Qaytgisi
kela boshladi. Keyingi vaqtda reja bilan ham ishi
yo‘q. «Nima bo‘ldi o‘zi menga?» – derdi u ba’zan.
«Ketsa ketibdi-da, begona bir odam bo‘lsa. Ha,
nima bo‘pti? Хasta, musofir. Odamgarchilik yu
zasidan qarashsam qarashibman-da!» – derdi
yana o‘z ahvolini o‘ziga tushuntirib.
Ovdan qaytgan kuniyoq yana direktorga kirdi.
Zosim Prokofyevich arizani olib stolga qo‘ydi-yu,
qizga otalarcha ochiqlik bilan qaradi:
Do'stlaringiz bilan baham: |
