Chigitli paxtani topshirish va saqlash qoidalari

8-MAVZU.
CHIGITLI PAXTANI TOPSHIRISH VA SAQLASH QOIDALARI
Reja:
1. Chigitli paxtani tayyorlash.
2. Chigitli paxtani qabul qilib oluvchi zavodlarning joylanishuv o`rni.
3. Paxta punktlarining joylashish o`rni.
Tayanch so`z va iboralar: GOST,konditsion vazn, ochiq ombor, yopiq ombor, bunt, ifloslik, namlik.
Paxta asosan sentyabr, oktyabr va noyabr oylarida tayyorlanadi. Paxta tozalash zavodlari shu uch oy davomida bir mavsumda tayyorlangan paxtaning taxminan 20% ini ishlay oladi. Paxtaning qolgan ko`p qismini uzoq vaqt saqlashga to`g`ri keladi. Paxtani uzoq vaqt saqlaganda tola va chigitning tabiiy xususiyatlarining buzulmasligiga yaxshi e’tibor berish kerak. Paxtani yaxshi saqlash uchun kerakli shartlarning asosiysi uni omborlarga joylash vaqtidagi namligi GOSTga muvofiq I sort uchun 9,0; II sort uchun 10,0; III sort uchun 11,0 va IV sort uchun 13,0 % dan oshmasligi kerak.(1,2,3)
Mashinalar bilan terilgan va namligi ruxsat etilgan normadan yuqori bo`lgan chigitli paxta vaqtincha (5 kungacha) saqlash uchun qabul qilinadi. Bunday paxtani joylashda uning balandligi I va II sortlar uchun 4 m dan va qolgan sortlarniki 3 m dan ortiq bo`lmasligi kerak.
Chigitli paxtani saqlash uchun sig`imi 750, 1500, 3000, 4500 va 6000 t va temir-beton detallardan yig`ilgan, pishiq yoki xom g`ishtdan qurilgan yopiq ombor, to`rt tomoni ochiq shiyponlar yoki butunlay ochiq maydonchalardan foydalaniladi.
Saqlanayotgan paxta yer osti suvlarining ta’siri bo`lmasligi uchun omborlarning pollari 50 mm qalinlikda asfalьtlanadi yoki 150 mm qalinlikda yirik tosh terib orasi mayda shag`al bilan to`ldiriladi, yoki 25 mm qalinlikda somonli loy bilan suvaladi, agar yer osti suvlari ancha chuqur joylashgan bo`lsa, tuproq yaxshilash tekislanib suvab qo`yiladi. Chigitli paxtani yopiq omborlarda saqlash vaqtidagi zichligi, namligi 10-11% gacha bo`lgan I va II sort paxta uchun150-190 kg/m<sup>3</sup> va namligi 12-14% bo`lgan III va IV va paxta uchun 130-160 kg/m³ bo`lishi kerak. Chigitli paxtani ochiq maydonchalarda saqlash uchun paxta tayyorlash g`aramlash maydonchalari tartibli ravishda quriladi.