Chet Tillarini O’rganish Usullari

So’z o’yinlarini bilasizmi? So’z boyligini orttirishda turli so’z o’yinlaridan foydalanish juda foydali.

Masalan, bitta uzun so’zning harflarini ishlatib yangi so’z tuzish mashqi. Bu o’yinni musobaqa tariqasida ham o’tkazish mumkin. Ikki yoki undan ham ko’p ishtirokchlarga birorta uzunroq so’z va muhlat berilib, kim eng ko’p so’z topsa yutadi. Bu o’yinning yana bir muhim sharti, topilgan so’zlarni manosini topgan odam bilishi kerak – yani shunaqa so’z ham bo’lsa kerak, degan narsaga o’rin yo’q.

Quyida bunga bir misol:

INTERNATIONAL so’zining harflaridan foydalanib yangi so’zlar tuzib ko’ring (lug’atga qaramasdan). Qani 30 ta soz’ topa olarmikansiz?! Keyin men tuzib chiqqan ro’yxat bilan tanishib chiqing.

1. 
   internal
   
2. 
   intern
   
3. 
   intent
   
4. 
   inert
   
5. 
   inertia
   
6. 
   inn
   
7. 
   inner
   
8. 
   innate
   
9. 
   national
   
10. 
    nation
    
11. 
    net
    
12. 
    near
    
13. 
    ear
    
14. 
    neat
    
15. 
    eat
    
16. 
    ten
    
17. 
    rational
    
18. 
    ration
    
19. 
    rat
    
20. 
    rate
    
21. 
    ate
    
22. 
    tear
    
23. 
    tire
    
24. 
    NATO
    
25. 
    ratio
    
26. 
    tea
    
27. 
    tent
    
28. 
    late
    
29. 
    tale
    
30. 
    train
    
31. 
    rain
    
32. 
    lion
    
33. 
    lean
    
34. 
    lint
    
35. 
    rent
    
36. 
    trial
    
37. 
    real
    
38. 
    oil
    
39. 
    anal
    
40. 
    ant
    
41. 
    art
    
42. 
    arterial
    
43. 
    tan
    
44. 
    lane
    
45. 
    line
    
46. 
    linen
    
47. 
    intentional
    
48. 
    talent
    
49. 
    lone
    
50. 
    loan
    
51. 
    tone
    
52. 
    ton
    
53. 
    treat
    
54. 
    trait
    
55. 
    rite
    
56. 
    trio
    
57. 
    rot
    
58. 
    riot
    
59. 
    lot
    
60. 
    not
    
61. 
    note
    
62. 
    tote
    
63. 
    tore
    
64. 
    ore
    
65. 
    tilt
    
66. 
    tile
    
67. 
    one
    
68. 
    lore
    
69. 
    toil
    
70. 
    neon
    
71. 
    trail
    
72. 
    rail
    
73. 
    ail
    
74. 
    tail
    
75. 
    tin
    
76. 
    tint
    
77. 
    lent
    
78. 
    lit
    
79. 
    liter
    
80. 
    lantern
    
81. 
    role
    
82. 
    loin
    
83. 
    tit
    
84. 
    taint
    
85. 
    nail
    
86. 
    later
    
87. 
    latent
    
88. 
    loaner
    
89. 
    toner
    
90. 
    litter
    
91. 
    tenant
    
92. 
    latte
    
93. 
    notate
    
94. 
    rotate
    
95. 
    train
    
96. 
    rain
    
97. 
    anti
    
98. 
    teal
    
99. 
    inter
    

100. tonal
101. tart
Kundalik tuting.

Ruslarda “Povtorenie mat’ ucheniya” degan maqol bor. Buning ma’nosi “Organishning asosi qaytarishdadir” deganga to’g’ri keladi. Kundalik tutish so’z va iboralarning takrorlanishiga va hamda so’z boyligining ortishiga ko’mak bo’la oladi. Chunki avvaliga ayni bilgan so’zlarni qayta-qayta ishlatgandan keyin, yangi so’zlarni ham ishlatib ko’rishga istak paydo bo’ladi. E’tibor bersangiz, zamonamiz turli-tuman voqealarga to’la – shularni yozib borish bilan odamning hotirasida ishlatilayotgan so’zlar tobora mahkam joy oladi.

Mashxur kitoblardan birini o’zingiz bilgan va chet tildagi tarjimasini sotib oling.



Misol uchun Jonathan Swift degan Ingliz yozuvchisining kitobi jahonning juda ko’p tillariga, jumladan O’zbek va Rus tillariga tarjima qilingan. Til o’rganmoqchi odam bu kitoblarni varaqma-varaq taqqoslab yangi so’zlarni va hatto jumlalar va gaplar tuzilishini juda tez o’zlashtirishi mumkin. Bu bilan odam bir o’q bilan ikki quyonni urgan bo’ladi – ham yangi bir narsa o’rganadi, ham so’z boyligini orttiradi. Shuni ham aytib o’tish kerakki, muqaddas Qur’oni Karim ham jahonning barcha yirik tillariga puxta tarjima qilingan. O’zbekcha bir nechta tarjimasi bor, Inglizchasini esa hatto Internetta topsa bo’ladi. Qanday ajoyib axir! Ham Allohning kalomini o’rgansak, ham chet tillarni o’rgansak. Bitta tilshunos olim huddi shu uslubni qo’llab juda ko’p tillarni qisqa muddatta o’rganib chiqqan ekan.