Chet tilini o‘qitishda axborot kommunikatsion texnologiyalarning ahamiyati va o‘rni tillar kafedrasi – 2021

 
Tillar kafedrasi – 2021 
||243||
 
 
opa-singil aka-uka
va b. 
Tavtalogik tarzda juftlashgan so`zlar maxsus ma`nolarni ifodalash uchun 
xizmat qiladi. Hamda so`zning ma`nosini kuchaytiradi. Ushbu juft so`zlarning 
o`zbek tilidagi ekvivalentlari uchun -
ma
va 
ba
qo`shimchalari mos keladi. Shuni 
alohida ta`kidlab o`tish joizki, tavtalogik juft so`zlar asosan otlardan tashkil topgan 
bo`ladi. Nemis tilida esa bog`lovchi vosita sifatida 
an, für, um, in
predloglari 
xizmat qiladi. 
Bizning fikrimizcha quyidagi o`zbek tilidagi juft so`zlar nemis tilida 
mavjud emas. Masalan: 
ola kula, chala-chulpa
. O`zbek tilidagi ushbu juft 
so`zlarning ikkinchi komponentining umuman ma`nosi yo`q yoki ba`zi so`zlar 
tovush o`zgarish xodisasiga uchragan. 
‚nur Heu und Stroh erzählen”
juft so`ziga o`zbek tilidagi “jinni-g`inni” 
juft so`zini sinonim qilib tanladik. Nemis tilidagi har ikkala komponenti 
Ot+Ot,
lekin o`zbek tilida 
sifat+sifat
. Tadqiqot natijasiga ko`ra bunday juft so`zlar 
ko`pincha struktural jihatdan emas balki semantik jihatdan bir-biriga mos tushadi. 
Auge um Auge, Zahn um Zahn – qonga qon, jonga jon. 
Bu juft so`z
Bibliyadan kelgan va quyidagi ma`noni anglatadi.“Kimga qanday ziyon yetkazilsa, 
u ham shunday ziyon yetkazishi kerak. Zarar o`rniga zarar“
6
. O`zbek tilidagi 
varianti sinonim bo`la oladi.
Xulosa qilib aytishimiz mumkinki: 
Ushbu tadqiqot uchun 520 ta juft so`z tanlab 
olindi. Shundan: 
•
Chiziqcha bilan ifoda imkoniyati - 300 
•
,,va“ bog`lovchisi bilan ifoda imkoniyati - 106 
•
,,-ma“ yoki “ba” qo`shimchasi bilan ifoda 
imkoniyati - 32 
•
,,yoki“ bog`lovchisi bilan ifoda imkoniyati - 28 
•
Tovush o`zgarishi bilan ifoda imkoniyati - 20 
•
,,-dan“ kelishik qo`shimchasi bilan - 20 
•
boshqa imkoniyatlar bilan ifoda imkoniyati - 
14