Chet el bolalar adabiyoti

Aka-uka  Grimmlar

A k a - u k a   (Y ak o b  

1 7 8 5 - 1 8 6 3 ,   V ilgelm  

1 7 8 6 - 1 8 5 9 )  

G rim m la r  Margburg  universitetida  o ‘qib  yurgan  chog'lari- 

dayoq  nemis  tarixi  va  madaniyati,  huquq  va  morfologiyasi, 

xalq  og‘zaki  ijodi  hamda  til  va  adabiyot  bilan  shug'ullana  bosh- 

ladilar.

0 ‘qish,  o ‘z  ustlarida  qattiq  ishlash  G rim m la r  u c h u n  

baxt  y o ‘li  b o ‘ldi.  U lar  a w a l  G e ttin g e n ,  keyinchalik  esa 

Berlin  universitetining  professorlari  bo'ldilar.  Yakob  nem is 

tili  tarixi  gram m atikasi  bilan  mifologiyani,  Vilgelm  esa 

nemis  adabiyoti  va  xalq  o g ‘zaki  ijodini  o 'rg a n a   boshladilar. 

N e m is   xalq  o g ‘zaki  ijo d in in g  g u lla b -y a s h n a s h ig a ,  o la m  

kezishiga  bir  k o 'p rik   yasadilar.  N iho y at,  1812-yilda  G r i m m ­

lar  to m o n id a n   yaratilgan  ertaklarning  birinchi  jildi  „B olalar 

va  oilaviy  e rta k lar“  yuzaga  keldi.  1815-yilda  ikkinchi  jild, 

1822-yilda  esa  har  ikkala  jildni  u m um lashtiruvchi,  uchinchi 

jild  bosilib  chiqdi.

G r im m la r   ertaklarning  ko'pchilik  qismini  bevosita  ertak 

aytuvchilardan  tinglab,  b a ’zilarini  esa  dehqonlar  bilan  suhbat- 

lashib  yozib  oladilar.  Xalqdan  olingan  ertaklarning  har  biri 

G rim m lar  tom onidan  qayta  ishlanib,  badiiy  tus  berilib,  yana 

xalqqa  qaytariladi.

G rim m larning  uch  jildlik  kitoblariga  ikki  yuzdan  ortiqroq 

ertaklar  jamlangan  bo'lib,  unda  mualliflar  ko’proq  afsonaviy, 

maishiy  va  hayvonlar  haqidagi  ertaklarni  umumlashtirishga 

harakat  qilganlar.  Har  bir  ertakda  saxiylik,  mehnatsevarlik, 

botirlik  kabi  fazilatlar  bilan  birga,  qo'rqoqlar  ustidan  kulish, 

dangasalik  va  yolg'onchilikni  qattiq  qoralash  birinchi  o'rinda 

turadi.  Shunisi  ham  quvonchliki,  ko'pincha,  bu  ertaklarning

---

asosiy  q a h r a m o n la r i  s h o h   va  s h a h z o d a l a r   e m a s,  balki 

k am b ag 'al,  b ev a -b e c h o ra la rn in g   o 'g 'il- q iz i,  c h o 'p o n   yoki 

askar  bo'ladi.  Ular  o'zlarining  ibratomuz  ishlari  bilan  crtak 

tinglovchida  chuqur  taassurot  qoldiradilar.

Aql  bilan  ish  ko'rish,  bilimdonlik  mavzulari  „Tilla  g'oz". 

„Shishadagi  arvoh",  „U ch   ak a-uka“  ertaklarida  yaxshi  aks 

ettirilgan.

G rim m la rn in g   dunyoga  m a sh h u r  b o 'lg an   „ Z o lu s h k a “ , 

„Q orqiz“  ertaklarining  qahramonlari  h am m ad an   turtki  yeydi- 

gan,  so ‘kish  eshitadigan  va  eng  past,  qiyin  yumushlarni 

bajaradigan  qizlar  bo'lib,  ertak  davomida  o'zlarining  halol 

m eh n atla ri,  yoqimli  s o ‘z  va  tabassum lari  bilan  baxtiyor 

bo'ladilar.

„Yalqov  G ey s“ ,,  „ G an sn in g   baxti“ ,  „B o tir  tikuvchi“ , 

„Yosh  p a h lav o n “ ,  „B rem en   m usiq achilari“  kabi  ertaklari 

o ‘zbek  bolalarining  ham  sevimli  asarlariga  aylanib  qolgan.