Central asian academic journal

ǀ
ISSUE 4 
ǀ
2022
Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=4.63) 
Passport: 
http://sjifactor.com/passport.php?id=22230
  
 
79 
UZBEKISTAN |
www.caajsr.uz
 
 
Olimlar va soha mutaxassislari pedogogik nizolarni o’rganish jarayonida ularni bir 
necha turlarga bo’lishgan va nizolarning asosiy manbalaridan biri o’qituvchi o’zi 
ekanligini isbotlashgan. 
Birinchi tur nizolar o’qituvchining o’z kasbini noto’g’ri tanlaganidan kelib chiqadi. 
Ya’ni kimlarningdir tavsiyasi bilan yoki oliy ma’lumotli bo’lish maqsadida shunchaki 
shu kasbni tanlaganliklari evaziga o’z kasbini sevmaydi va unga sitqidildan 
yondashmaydi. Natijada ish joyida turli nizolar vujudga keladi. 
Ikkinchi tur nizolar esa hozirgi kunda ommalashib ketayotgan qo’shtirnoq ichidagi 
“qalamkash yozuvchi” o’qituvchilar jamoasida ham uchrab turadi. Bunday o’qituvchilar 
o’zlarining ma’naviy qashshoq ekanliklarini bilmagan holda jamoadagi ba’zi hollarda 
esa jamiyatdagi sog’lom muhitni buzadilar. Ular nafaqat hamkasblari bilan balki 
o’quvchilar va ularning ota-onalari bilan ham kelisha olmaydi. Faqat o’z manfaatlarini 
o’ylaganliklari bois har xil nizolarni avj oldirib yuradilar. 
Uchinchi tur nizolar “dunyoni suv bossa o’rdakka ne g’am” maqolidagi “o’rdak” 
kabi ish tutadilar. Jamoaga qo’shilmaydi, hech kimga o’zining maslahatini ham 
bermaydi fikrini ham bo’lishmaydi. Hattoki o’zlarining haq huquqlari uchun ham 
kurashmaydi. Bu kabi o’qituvchilar pedagogik faoliyatda oz sonda uchraydi
va tasodifiy hisoblanadi. Pedagogik nizolarning kelib chiqishida va gazak olishida 
pedagogik e’tiborsizlik ham sabab bo’ladi. 
To’rtinchi tur nizolar jamoadagi faxriylar, nogironlar, himoyaga muhtojlar, 
homilador va nafaqadagi hodimlarga bepisandlik bilan qarash, ularga e’tiborsizlik qilib, 
haq huquqlari toptash natijasida kelib chiqadi.
Beshinchi turdagi nizolar aslida turga ham kiritib bo’lmaydi. Sababi o’z kasbini 
sevuvchi, mehnatsevar va adolatparvar insonlar bo’lib ular hech qanday haqsizlikka 
chiday olishmaydi va oshkora aytishadi. Lekin bu kabilar hammaga ham birdek 
yoqavermaydi, natijada turli nizolar kelib chiqishi mumkin. Afsuski bunday 
vaziyatlarda fidoiy insonlar aybsiz aybdor bo’lib qolishadi. Lekin shuni ham tan olish 
kerakki mana shunday haqgo’y insonlar har bir jamoada o’z obro’sini yo’qotmaydi. 
Mana shunday nizolar bartaraf etilgandagina komillikka yo’l ochiladi. Xususan, 
komil inson bo’lishlikda sharq mutafakkirlarining izlanishlari yuqori bo’lgan. Ulardan 
Abu Nasr Forobiy komil insonni va fozil jamoa (yetuk jamiyat)ni shakllantirish 
tarbiyaning bir butun, yaxlit ikki yo’nalishi ekanligiga urg’u beradi. Allomaning 
fikricha, fozil jamiyat komil inson sa’yi-harakati bilan, mehnati bilan barpo etilishi 
mumkin. Shu bois Forobiyning fikriga ko’ra nafaqat mamlakatni balki kichik jamoani 
ham boshqaruvchi shaxs o’zida eng oliy insoniy fazilatlarni mujassam eta olishi zarur. 
“Aql ma’nolari tog’risidagi” risolasida Abu Nasr Forobiy rahbar shaxs qiyofasida 
namoyon bo’lishi lozim bo’lgan o’n ikki fazilatni kеltirib o’tadi. Bu fazilatlar o’z 

---

CENTRAL ASIAN ACADEMIC JOURNAL 
OF SCIENTIFIC RESEARCH 
ISSN: 2181-2489 
VOLUME 2