Царство Растения

Меристемалар дасталабки ёш эмбрионал тўқималар ҳисобланиб, улар ўсимликнинг бошқа доимий тўқималарини ҳосил қилади. Меристемаларнинг характерли белгиси митоз йўли билан ҳужайраларнинг доимо бўлиниб туриш хусусиятидир. Меристема ҳужайралари шакли паренхима, протопласти эса қуюқ донадор цитоплазма ва унда жойлашган йирик мағиздан иборат. Цитоплазмада митохондрия ва рибосомалар ҳам учрайди. Одатда вакуолалар бўлмайди, лекин баъзи кичик–кичик вакуолалар кузатилади. Шунинг учун ҳам мағиз доимо ҳужайра марказидан жой олади.

• Меристемалар дасталабки ёш эмбрионал тўқималар ҳисобланиб, улар ўсимликнинг бошқа доимий тўқималарини ҳосил қилади. Меристемаларнинг характерли белгиси митоз йўли билан ҳужайраларнинг доимо бўлиниб туриш хусусиятидир. Меристема ҳужайралари шакли паренхима, протопласти эса қуюқ донадор цитоплазма ва унда жойлашган йирик мағиздан иборат. Цитоплазмада митохондрия ва рибосомалар ҳам учрайди. Одатда вакуолалар бўлмайди, лекин баъзи кичик–кичик вакуолалар кузатилади. Шунинг учун ҳам мағиз доимо ҳужайра марказидан жой олади.
• Меристема ҳужайраларининг ривожланиш даври бир неча босқичда ўтади: 1) кучли бўлиниш, 2) ҳужайра қобиғининг ўсиши ва вакуолаларнинг йириклашиши, 3) ҳужайраларнинг ихтисослашиши, яъни организмда қолган тўкималарнинг келиб чиқиши.

• Хосил қилувчи тўқималар

Ҳосил қилувчи тўқима (меристема):

• Ушбу тўқима дифференциацияланмаган (паренхима) юмалоқ ёки кўп қиррали, ҳужайралараро бўшлиғи бўлмаган ҳужайралардан ташкил топган. Меристемадан ҳосил бўлган ҳужайралар бир неча марта бўлинади ва доимий тўқималардан бирига айланади. Меристемалар келиб чиқишига қараб бирламчи ва иккиламчи бўлади. Бирламчи меристемалар уруғланиш жараёнидан сўнг зиготадан бўлиниш йули билан келиб чиқади. Ривожланаётган муртак дастлаб бирламчи меристемадан иборат бўлиб, вояга етган ўсимликларда ўсимликнинг баъзи жойларида сақланиб қолади. Бирламчи меристемадан бирламчи доимий тўқималар ривожланади. Иккиламчи меристемалар ўсимликларнинг индивидуал ривожланишининг анча кейинги даврларида ҳосил бўлади. Улар баъзан бирламчи меристемадан ёки бошқа тўқималардан (асосий ёки қопловчи) келиб чиқади. Ундан иккиламчи доимий тўқималар ҳосил бўлади.

• Келиб чиқишига кўра ҳосил қилувчи тўқима:
• Бирламчи меристема — муртак меристемаси. Улар майсанинг ривожланиши ва органларнинг дастлабки ўсишини таъминлайди.
• Иккиламчи меристема. Бирламчи меристемадан юзага келади. Органларнинг кўпинча энига ўсишини таъминлайди.

• Новда учки қисмининг ўсиш конуси

• Илдизнинг ўсиш зонаси

• Камбий

• Жойланишига кўра ҳосил қилувчи тўқима қуйидаги хилларга бўлинади:
• Учки (апикал) меристемалар.
• Ён (латерал) меристемалар. Улар бирламчи меристема фаолияти ҳисобига ҳосил бўлади. Одатда ўқ органларнинг йўғонлашишини таъминлайди. Уларга камбий ва пўкак камбийби – феллоген киради.

• 1. Ҳосил қилувчи тўқима (меристема)

• Жойланишига кўра фарқланади:
• Бўғим оралиги (интеркаляр) меристема. Новдадаги бўғим устида жойлашган, интенсив бўлинувчи ҳужайралар бўлаги.
• Яра (жароҳат) меристемаси. Жароҳатланган жойнинг битиб кетишини таъминлайди, касаллик қўзғатувчилари киришига эса тўсқинлик қилади.

• 1. Ҳосил қилувчи тўқима (меристема)

• Асосий функциялари — ўсимлик ёш органларининг қуриб қолишидан ҳимоя қилади, механик ҳимоя ва газ алмашинуви.
• Қопловчи тўқима хиллари:
• эпидерма, перидерма ва учламчи қобиқ.
• 1. Эпидерма, бирламчи қопловчи тўқима.
• Ўсимликнинг барча ёш органларини қоплаб турувчи бир қават ҳужайралардан ҳосил бўлган. Илдизнинг сўриш зонасини қоплаб турувчи тўқима эпиблема (ризодерма) деб аталади.

• 2. Қопловчи тўқима

• Барг эпидермаси газ алмашинуви учун махсус тузилма – оғизчаларга эга. Барг оғизчалари ловиясимон шакл-даги қамровчи ҳужайралардан ташкил топган.
• Қамровчи ҳужайралар хлоропластларга эга, уларни ўраб турган эпидерма ҳужайралари эса хлоро-пластларга эга эмас, улар ён ҳужайралар дейилади.
• Барг оғизчаларининг остида ҳаво камераси жойлашган бўлади. Одатда оғизчалар баргнинг остки қисмида жойлашади.

• 2. Қопловчи тўқималар