Ц и Суо- л с ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги

10.6. Олий таълим тишмида солиқларнинг хусусияти.
Таълим соҳасвда қуйвдагилар солиқ солиш объектлари 
ҳисобланади:
• маҳсулот, бажарилган ишлар, кўрсатилган хизматларни 
реализация қилиш бўйича айланмалар (яъни пул суммасини у ёки 
бу шаклда бир жойдан бошқа жойга ўтказиш);
189

---

• маҳсулот, бажарилган ишлар, кўрсатилган хизматларни 
реализация қилишдан келган тушум;
■ даромад, яъни муайян даврда келган тушум ва уни олиш 
харажатлари ўртасидаги фарқ (муайян даврдаги иқтисодий 
фаолият якуни);
• мулк объектлари, шу жумладан мол-мулк, ер участкалари, 
автотранспорт воситалари;
• амаддаги солиқ қонунчилигига мувофиқ бошқа солиқлар 
(масалан, реклама солиғи ва ш.к ).
Солиқ 
солиш 
режимини 
ўзгартириш, 
яъни 
солиқ 
имтиёзларини белгилаш, солиқ тўлашдан озод қилиш, солиқ 
ставкаси ва объектини ўзгартириш Узбекистон Республикасининг 
тегишли қонун ҳужжатларига ўзгартириш ва қўшимчалар 
киритиш йўли билан амалга оширилади. Шундай қилиб, таълим 
муассасаларини солиқ тўлашдан озод қилиш, уларга солиқ 
имтиёзлари бериш солиқ қонунчилиги орқали амалга оширилади.
190

---

I
I
11-БОБ. ОЛИЙ ТАЪЛИМ ТИЗИМИДА КАДРЛАР БИЛАН 
ИШЛАШ СИЁСАТИ
Олий таълим тизимида кадрлар билан ишлаш сиёсатининг асосий 
йўналишлари. Таълим-пшрбия жараёнида юқори малакали кадрларнинг 
аҳамияпш. Илмий-педагог кадрларни тайёрлаш ва улардан самарали 
фойдаланиш. 
Илмий-педагог кадрларга қўйиладиган талаблар ва 
уларнинг фаолиятига баҳо бериш мезонлари.
11.1. 
Олий таълим тизимида кадрлар билан ишлаш 
сиёсатининг асосий йўналишлари.
Ходимларни ишга қабул қилишда йўл кўйиладиган хатолар 
ташкилот учун айниқса қимматга тушадиган хатолар қаторига 
киради. Айни шу сабабли бу қадам энг масъулиятли қадамлардан 
бири ҳисобланади.
Олий ўкув юртининг кадрлар билан ишлаш сиёсати ходимлар 
билан ишлашнинг бош йўналиши ва муҳим шартларини 
белгилайди. Кадрлар билан ишлаш - олий ўқув юрти раҳбарияти 
фаолиятининг энг мураккаб йўналишларидан бири. У ташкилий, 
иқтисодий, ижтимоий, ҳуқуқий ва бошқа хил вазифаларни 
комплекс ечишни талаб этади. Олий ўқув юртининг кадрлар билан 
ишлаш сиёеати таълим бериш ва р ив ожл анишнинг аниқ 
белгиланган тактикасини, шунингдек бошқарув салоҳиятини 
ривожлантириш жараёнининг мақсадини ўз ичига олиши лозим.
Кадрлар билан ишлаш сиёсатини амалга оширишда энг аввало 
ходимнинг ташкилот фалсафаси ва стратегиясига мувофиқлигини 
ҳисобга олиш талаб этилади. Ташкилотнинг ходимларга бўлган 
эҳтиёжлари асосан унинг олдида турган мақсадларга боғлиқ 
бўлади. Бу мақсадлар қанча аниқ таърифланган бўлса, ходимлар 
билан ишлаш соҳасидаги фаолиятни режалаштириш шунча осон 
бўлади. Ташкилот ўз стратегияларидан бирида бирор нарсани 
ўзгартирса, 
масалан, 
янги таълим 
хизматларини 
киритса, 
ходимлар сони ва малакасига қўйиладиган талаблар сезиларли 
даражада ўзгариши мумкин.
Кадрлардаги ўзгаришлар ишдан бўшатиш, нафақага чиқиш, 
декрет таътили ва ҳоказолар билан белгиланиши ҳам мумкин.
191

---

Кадрлар бўлими ўзгаришлар мониторингини юритиши ва уларни 
тахмин қилиши лозим.
Ташқи омиллар орасида меҳнат бозорининг ҳолати биринчи 
даражали аҳамият касб этади. У макроиқтисодий вазиятга, 
техника ва технологиянинг ривожланиш даражасига, рақобат ва 
бошқа омилларга боглиқ.
Таълим тизимининг 
кадрлар 
билан ишлаш 
сиёсатида 
лавозимнинг ташкилий тузилмадаги ўрнини, яъни бажариладиган 
ишнинг мазмуни ва ҳажмини, зарур малакани, ҳамкасблар билан 
муносабатларни белгилаш муҳимдир.
Янги ташкилотга мослашиш жараёни ва бу ерда ишни 
бошлаш ҳар қандай одам учун оғир даврдир. Агар ташкилот 
бундай одамни қўллаб-қувватламаса, унинг жамоага бўлган 
ишончи камаяди, ишнинг сифати пасаяди. Мослашишнинг икки 
типи: профессионал мослашиш ёки ишнинг мазмунига кириш ва 
ижтимоий-психологик 
мослашиш 
ёки 
жамоага 
қўшилиш 
фарқланади.
Олий ўқув юртининг фалсафаси олий ўқув юрти ишининг 
мақсадлари, вазифалари ва принципларини белгилайди. Бу жамоа 
танлаган ва қўллаб-қувватлайдиган меъёрлар, 
омиллар ва 
қадриятлар тизими. У олий ўқув юрти ходимларининг куч- 
ғайратини бирлаштиришни таъминлаши ва ходимларда уларнинг 
олий ўқув юрти фаолиятидаги роли ҳақида аниқ тасаввур ҳосил 
бўлишига кўмаклашиши лозим.
Олий ўқув 
юртининг 
фалсафасида 
олий ўқув 
юрти 
раҳбариятининг ҳар бир ходим эришишга ҳаракат қилиши талаб 
этиладиган ғоялари акс этиши даркор. Масалан, Тошкент Давлат 
иқтисодиёт университетининг фалсафаси қуйидагиларни назарда 
тутади:
-амалий фаолиятда фойдаланиш мумкин бўлган билимлар 
билан таъминлаш;
- эртанги кун билимлари билан таъминлаш;
. ўқув жараёнини ташкил этишнинг энг самарали шаклларидан 
фойдаланиш;
192

---

- иқтисодиёт, менежмент, бшнес соҳасида кенг илмий ва 
маслаҳат фаолиятини амалга ошириш;
- минтақа иқтисодиёти муаммоларини ечишда талабалар 
билан бирга фаол иштирок этиш;
- фаолиятнинг ҳаракатчан, лидерлик услубини ривожлан- 
тириш ва амалга ошириш ва ш.к.
Ходимни энг аввало ташкилотда қабул қилинган фалсафа, 
стратегия, хулқ-атвор андозалари, 
анъаналар, меъёрлар ва 
қоидалар билан таништириш лозим. Зарурий ахборот беришнинг 
самарали йўлларидан бири - ҳар бир ходим танишиши лозим 
бўлган ҳужжатлар тўпламини яратиш.
Олий ўқув 
юртининг фалсафаси, 
меҳнат шароитлари, 
меҳнатга доир муносабатлар ва кадрлар билан ишлаш сиёсати 
бошқарув салоҳиятининг шаклланиш ва ривожланиш жараёнига 
йўл кўрсатади. Самарали ва узлуксиз бошқарув жараёни учун 
керакли пайтда ташкилотни тарк этган мутахассислар ўрнини 
босишга қодир бўлган раҳбар кадрлар захирасини яратиш талаб 
этилади. 
Олий 
ўқув 
юртининг 
бошқарув 
салоҳиятини 
аспирантлар, ёш мутахассислар, бошқарув ходимлари ташкил 
этади.