Бюджет тузилмаси ва бюджет тизимининг моҳияти

МАВЗУ 2 ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИНИНГ БЮДЖЕТ ТУЗИЛМАСИ ВА БЮДЖЕТ ТИЗИМИ
РЕЖА:
1. Бюджет тузилиши ва бюджет тизимининг моҳияти
2. Давлат бюджети. Консолидацияланган бюджет
3. Давлат бюджети тизимининг асосий тамойиллари

1. 
   БЮДЖЕТ ТУЗИЛМАСИ ВА БЮДЖЕТ ТИЗИМИНИНГ МОҲИЯТИ
   

Бюджет тузилмаси мамлакатнинг давлат Бюджети ва Бюджет тизимини, унинг айрим бўғинлари ўртасидаги ўзаро муносабатларни ташкил қилишни, Бюджет тизимига кирадиган Бюджетлар фаолиятининг ҳуқуқий асосларини, Бюджетлар таркиби ва тузилмасини, Бюджет маблағларини шакллантириш ва сарфлашдаги тартиб-қоидалар ва бошқаларни белгилаб беради

Ўзбекистон Республикасининг Бюджетининг тузилиши Ўзбекистон Республикаси Конституцияси, Ўзбекистон Республикасининг Бюджет Кодекси, Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг ҳар йили қабул қилинадиган “Ўзбекистон Республикасининг Давлат Бюджети тўғрисидаги” қарори ва Вазирлар Маҳкамасининг “Ўзбекистон Республикаси Давлат Бюджетининг асосий макроиқтисодий кўрсаткичлари ва параметрлари прогнози тўғрисида”ги қарорлари ва бошқа қонун ҳужжатлари асосида белгиланади

Бюджет тизими - бу бюджет тузилмаси, бюджет сиёсати, бюджет ҳуқуқи, бюджет институтларининг ўзаро боғлиқлиги, уларнинг ўзаро таъсири давлатнинг ижтимоий -иқтисодий муаммоларини ҳал қилиш учун бюджет маблағларини маълум принтсипларга мувофиқ шаклланиши ва ишлатилишини таъминлайди. .

Бюджет тизими турли даражадаги Бюджетлар ва Бюджет маблағлари олувчилар йиғиндисини, Бюджетларни ташкил этиш ва тузиш принсипларини, Бюджет жараёнида улар ўртасида, шунингдек, Бюджетлар ҳамда Бюджет маблағлари олувчилар ўртасида вужудга келадиган ўзаро муносабатларни ифода этади.
Бюджет тизими – давлат молия тизимининг бош бўғини ҳисобланади. Бюджет тузилиши асослари мамлакатнинг давлат тузуми, мамлакатда амалда бўлган асосий қонун хужжатлари, Бюджетнинг ижтимоий такрор ишлаб чиқариш ва ижтимоий жараёнлардаги роли билан белгиланади. Шунингдек, Бюджет тизими тузилиши мамлакатнинг давлат ва маъмурий тузилиши шаклига боғлиқ.
Штатнинг бюджет тузилиши бюджетларнинг турларини, уларнинг ҳар бирининг мақсадини (бюджет тизимини), даромадлар ва харажатларни бюджетларнинг алоҳида турлари ўртасида тақсимланишини, уларнинг ишлаш тамойилларини, ваколатларини белгилайдиган ҳуқуқий меъёрларга асосланади. марказий ва маҳаллий ҳокимият органлари. Бинобарин, "бюджет тузилиши" тушунчаси "бюджет тизими" тушунчасидан кенгроқдир.ллий Бюджетлардан ташкил топади.
Ҳокимиятнинг марказ ва маъмурий-худудий бирликлар ўртасида тақсимланиши даражасига кўра барча давлатлар унитар, федератив ва конфедератив давлатларга бўлинадилар. Ўзбекистон Республикаси унитар давлатдир. Унитар давлатнинг Бюджет тизими икки бўғиндан – давлат Бюджети ва маҳа
Давлат молиясининг тузилиши давлат тузилишининг турига ва мамлакатнинг маъмурий-ҳудудий тузилишига қараб белгиланади, чунки айнан мана шу омиллар мунитсипал молиянинг ташкил этиш тамойиллари, элементлари таркиби, функциялари ва вазифаларига жиддий таъсир кўрсатмоқда.
Шундай қилиб, ҳокимиятнинг марказ ва маъмурий-ҳудудий бирликлар ўртасида тақсимланиш даражасига кўра, барча штатлар унитар, федерал ва конфедеративларга бўлинади.
Унитар давлатларда бюджет тизими иккита бўғинни ўз ичига олади:
давлат (марказий, республика) бюджети ва кўплаб маҳаллий бюджетлар.
Унитар (бирлашган) давлат-маъмурий-ҳудудий субЪектларнинг ўзига хос давлатчилиги ёки автономияси бўлмаган давлат тузилишининг шакли. Мамлакатда ягона конституция, ҳамма учун умумий қонун тизими ва ягона ҳокимият, штатда иқтисодий, ижтимоий ва сиёсий жараёнларни марказлашган бошқариш мавжуд. Унитар давлатнинг бюджет тизими иккита бўғиндан иборат - давлат ва маҳаллий бюджетлар. Федерал штатларда бюджет тизими учта бўғиндан иборат:
федерал бюджет, федерация субЪектларининг бюджетлари, маҳаллий бюджетлар. Катта, лекин қонун билан белгиланмаган ролни федерациялар ва умуман мамлакатнинг субЪектларининг жамланган бюджетлари ўйнайди. Федерациянинг таъсис субЪектларининг консолидацияланган бюджетлари - бу тегишли ҳудуддаги бюджет тизимининг барча даражаларидаги бюджетлар йиғиндиси, мамлакатнинг жамланган бюджети - федерал бюджет ва ташкилотнинг субЪектларининг жамланган бюджетлари йиғиндиси. федерация.
Конфедератив (иттифоқ) давлат - бу сиёсий ёки ҳарбий мақсадларга эришиш учун тузилган суверен давлатларнинг доимий бирлашмаси. Бундай давлатнинг бюджети конфедерацияга кирувчи давлатларнинг бадаллари ҳисобидан шаклланади.
Бюджет тузилиши ва бюджет тизимининг ишлашининг қонунчилик ва ҳуқуқий асослари.
Ўзбекистон Республикаси Бюджет кодексига мувофиқ, Давлат бюджети қуйидаги даражадаги бюджетлардан иборат:
Ўзбекистон Республикаси республика бюджети;
Қорақалпоғистон Республикаси бюджети, вилоятлар ва Тошкент шаҳрининг маҳаллий бюджетлари.