Byudjet hisobi va nazorati

Balansning realligi
moddalar bahosining obyektiv voqelikka muvofiq kelishini 
anglatadi. Balansning «to‘g‘riligi» va «realligi» tushunchalarini bir-biriga 
aralashtirmaslik kerak. Balans to‘g‘ri, ammo noreal bo‘lishi mumkin, ya’ni balans 
ma’lumotlari hujjatlar asosida tuzilgan bo‘ladi va haqiqiy mavjud mablag‘larni 
ko‘rsatadi, ammo uning ayrim moddalari real holatni, masalan, asosiy vositalar – 
ma’naviy eskirganligi, debitorlik qarzini talab qilib olib bo‘lmasligi va shu 
kabilarni ko‘rsatmaydi. 
Balansning yaxlitligi
balansni yagona hisobga olish va baholash tamoyillari 
bo‘yicha tuzilishini, ya’ni korxonaning barcha tarkibiy bo‘linmalarida va 
tarmoqlarida buxgalteriya hisobi hisobvaraqlarining bir xildagi mazmuni, ularning 
korrespondentsiyasi va shu kabilar qo‘llanilishini anglatadi. 
Balansning izchilligi
har bir keyingi balans oldingi balansdan kelib chiqishi 
lozimligida ifodalanadi. Masalan, oldingi yil yakuniy balansi (yil oxiriga bo‘lgan 
ma’lumotlar) boshlang‘ich balansi bo‘lishi kerak, chunki hisobot yili oldingi yilning 
davomi hisoblanadi. 
Balansning tushunarliligi
– uning balansni tuzuvchilar va uni o‘qiydigan hamda
tahlil qiladiganlar tushunishi uchun qulayligidir. Balansni aniq va tushunarli qilish 
uchun moddalar rekvizitlari va nomlari ikki tilda (o‘zbek va rus tilida) bayon 
qilingan, uning shakli ancha soddalashtirilgan. 
Tashkilotlar faoliyatiga rahbarlik qilish uchun ma’lum bir muddatga uning 
ixtiyoridagi mablag‘lar, ularning tashkil topish manbalari holati haqidagi 
ma’lumotlar zarur. Buning uchun buxgalteriya balansi tuziladi. 
Moliya organlarida shuningdek G‘aznachilik va uning xududiy bo‘linmalarida Davlat 
Byudjeti, jamg‘armalar Byudjeti, bojxona organlari g‘azna depozit schyoti shuningdek 

---

46 
Byudjetdan mablag‘ oluvchilarning Byudjetdan tashqari boshqa mablag‘lari bo‘yicha 
amalga oshirilgan kassa xarajatlari buxgalteriya hisobi schyotlar rejasida kassa metodi 
asosida yuritiladi. 
Moliya organlarining Davlat Byudjeti ijrosi bo‘yicha buxgalteriya balansi quyidagi 
bo‘limlardan iboratdir (1-jadval).