Буюклар муҳаббати

КУЗНИНГ СЎНГГИ ГУЛИ
 
 Жаҳон адабиётида дурдона асарлари билан ўз муносиб ўрнига эга бўлган 
Генрих Гейне қисқа умри давомида жуда кўп машаққатларга дуч келди. 
Унинг эркка даъват этувчи асарлари ўша давр ҳукмдорларига манзур 
бўлмагач, қувғинга учраган Гейне умрининг сўнгги йигирма беш йилини Па-
рижда, ғурбатда ўтказади. Шоир асарларининг асосий қисмини баҳор ва 
ёшлик, севги ва садоқат, гул ва булбул, осмон ва денгиз каби мавзулар 
ташкил этади. 
 
Гейне биринчи муҳаббати — бадавлат амакисининг қизи Амалия васлига 
етиша олмаган. Шу боис умрининг дастлабки давридаги кўп шеърлари 
Амалияга бағишланган бўлиб, уларда армону ҳижронлар, фироқлар қийноғи 
куйланади. 
Мени сева олмадинг ҳайҳот! 
Бунинг учун чекмайман фиғон. 
Рухсорингга боққаним заҳот
113

---

Топгандайман тенгсиз армуғон. 
 
Дудоғингда майли ҳар лаҳза 
Менга ҳасад −рашк ўти ёнсин. 
Фақат ундан олайин бўса 
Ва дилгинам жиндай юпансин. 
Генрих Гейне эллик ёшида бедаво дардга дучор бўлди. Оғир фалаж 
хасталиги шоирни саккиз йил тўшакка михлаб қўйди. Аммо руҳан тетик 
Генрих ҳаётни севарди. У касаллигига қарамай, тинимсиз ижод қилар, асарла-
рини тўплаб китоб ҳолида нашр эттирарди. 
Ҳа, у гўзалликни, нафосатни севарди, шунинг учун яшагиси келарди. 
Ундаги ҳаётга муҳаббатнинг манбаи шоир қалбидаги севгида эди. Бемор Гейне 
Камилла Селден исмли ўзидан жуда ҳам ёш қизни севиб қолди. Гейне сўнгги 
бор муҳаббат арши аълосида юрган дамларида шундай сатрларни битган эди: 
Кимки севса биринчи дафъа, 
Парвардигор эрур бегумон. 
Кимки севса иккинчи дафъа, 
У шубҳасиз ноумид, нодон.