Buyuk gumanistlar talimoti

GIPPOKRATNI (eramizdan avvalgi 460-356) tibbiyotni otasi deb atashgan. U tibbiy xodimlarni kasallarni davolashga o‘rgatdi. Gippokrat kasalni jismoniy madaniyat vositalari bilan davolash prinsiplarni asoslab berdi va kun tartib, ovqatlashish tartibi yoki parxezini, shuningdek gimnastika agonistik bilan shug‘ullanuvchilar uchun giginek talabalarni taklif qildi. Sog‘lom kuchli jasur kishi, chekka yerda g‘alabalarga erishshida ilhom baxsh etishi Gippokratni diqqatini jalb qilgan. Birinchi bo‘lib filsofiyani tibbiyot bilan, tibbiyotni filsofiya bilan birga qo‘shib olib borishni taklif qilgan.

Gippokrat ko‘p sayohatda va sayrda bo‘lib yunonlarga boshqa xalqlarni urf-odatlarini o‘rganishni taklif qiladi. O‘zbekiston hududida yashovchi xalqlarni qo‘rqmasligi va intizomli-tartibligini hisobga olib ularni otda yurishini kamonda otishni va shikaslatishni oldini olshi usullaridan foydalanishni tavsiya qilgan bo‘lishi mumkin.

KLAVDIY GALEN (131-201). Pergama shahridagi maktabda sirk arenasida shikastlangan va jarohat olgan, gladiatorlarni sog‘ligini tiklagan. U qatnashganlarni jamoat oldida chiqishni artistlik mahoratini oshirish uchun mashqlar majmuasini taklif qildi va arenaga chiqish oldida va jang qilishdan keyin gladiator uchun uqalashni to‘qqizta turini yozdi. Galen anatomiya va fiziologiyani asosini bayon qildi. Ovqatlanish gigienasini va jismoniy mashqlar gigienasini alohida fan darajasiga ko‘tardi.

Kishi organizmiga tashqi muhtni ta’sir etgan ishni tushinishiga materialstik yondoshishi va ovqatlanish parxezi, gimnastika, vanna qabul qilish, uqalash esa “kishi salomatligi”. Galen qarashlari sistemasini aniqlaydi. U jismoniy mashqlar barcha dorilarni almashtirish mumkin, biroq barcha dori darmonlar esa, barchasini birga olganda, jisomniy mashqlarni almashtirshiga qodir emas. K.Galenni ijtimoiy pedagogik faoliyatiga shunday yordam beradiki, ya’ni quldorlar hamomlar, bular uqalash (massaj) xonalari va jismoniy mashqlar uchun zallar qura boshladilar. Bunday ajaoyib bog‘lar bilan qurilgan hamomlarda bir-birlarinikiga borib kungil ochishardi. Bunday ajoyib va katta qurilgan hamomlarni qoldiqlari hozirgi kungacha saqlanib qolgan.

Italiyada barcha zadogonlarni o‘quv yurtlarda tiklanish davrida qilichbozlik majburiy fan bo‘lgan, qilichbozlik nazariyasi bo‘yicha birinchi ish italiyalik mualiflar P’etro Monga (1509) va Anile Marosso (1536) tamonidan yozilgan. Italiyada eng yaxshi madaniyatviy o‘quv yurtlarini birida – “Dom radostda” gumanistlarni vakili Vattorino da Feltra ishlagan.