Buxoro tumani 7 O’rta umumta’lim maktabining fizika fani o’qituvchisi inoyatova maxfiratning sinflar uchun “Sirpanish ishqalanish. Dumalanish ishqalanish ” mavzusiga tayyorlagan 1soatlik dars Ishlanmasi

Sirpanish ishqalanish

Dumalanish ishqalanish deb - bir jism ikkinchisiga sirpanmasdan dumalasa dumalanish ishqalanish deb aytiladi.

Dumalanish ishqalanish deb - bir jism ikkinchisiga sirpanmasdan dumalasa dumalanish ishqalanish deb aytiladi.

Tеnglik ishorasiga o’tish uchun proporsionallik koеffitsiyеntini qo’yish kеrak:

Fd = µs Fd = µs

µd -koеffitsiyеnti dumalanish ishqalanish koeffitsiyenti dеyiladi.

µs = Fd µs=Fd

formuladan ko’rinadiki, dumalanish ishqalanish koеffitsiyеnti o’lchamga ega; u mеtrlarda ifodalanadi. Dumalanish ishqalanish koеffitsiyеnti ishqalanuvchi jismlar matеrialiga va dumalanish tеzligiga bog’liq.

•  

Dumalanish ishqalanish

Avtomobilga tormoz berilganda ishqalanish kuchi uni to'xtatadi. Tinchlikdagi ishqalanishsiz u harakatlana olmas edi, g'ildiraklar aylanaverardi. avtomobil esa joyida turaverardi. Ishqalanishni oshirish uchun avtomobil shinalarining sirti bo'rttirib ishlanadi.

Avtomobilga tormoz berilganda ishqalanish kuchi uni to'xtatadi. Tinchlikdagi ishqalanishsiz u harakatlana olmas edi, g'ildiraklar aylanaverardi. avtomobil esa joyida turaverardi. Ishqalanishni oshirish uchun avtomobil shinalarining sirti bo'rttirib ishlanadi.

Tinch holatdagi ishqalanish kuchi polda turgan stol-stul va shkaflarni tutib turadi, taxtaga qoqilgan mixni ushlab turadi, bogiangan arqonning yechilib ketishiga yo'l qo'ymaydi.

O'simlik va hayvonlarda turli xil oiganlari ishqalanish tufayli tutib qolish vazifasini bajaradi. Masalan, o'simliklarning chirmoviqlan, filning xartumi, o'rmalab chiqadigan hayvonl?rnmg dumi g'adir-budur sirtga ega bo'ladi.

Zararli ishqalanish va uni kamaytirish

Zararli ishqalanish va uni kamaytirish

Bir-biri ustida harakatlanadigan sirtlarda hosil boiadigan ishqalanishlar ko'p hollarda zararli bo'ladi. Bunday hollarda ishqalanishni kamaytiradigan turli vositalar qo'llaniladi