Buxoro muxandislik-texnologiya instituti

I-Bo’lim.Raqobatning turlari va mohiyati

Avvalo, ta'kidlash joizki, tadbirkorlar o'rtasidagi raqobatdosh hamkorlikning qat'iyligi, ziddiyati xorijiy iqtisodiyotda integratsiya jarayonlarini keng joriy etish bilan bog'liq holda kamaymadi. Raqobat o'zaro raqobat shaklidir – g'oliblar va mag'lub bo'lganlar – bozor iqtisodiyoti sub'ektlari. Raqobat biznes munosabatlarining har bir sub'ektining iqtisodiy salohiyatini ro'yobga chiqarish bo'yicha suveren huquqi bilan belgilanadi va bu muqarrar ravishda ular o'rtasidagi to'qnashuvga, boshqa ishbilarmonlarning manfaatlarini buzish hisobiga tadbirkorlar tomonidan qo'yilgan maqsadlarga erishishga olib keladi. Boshqacha qilib aytadigan bo'lsak, zamonaviy taraqqiy etgan bozor iqtisodiyotida raqobat Olimpiya tamoyiliga muvofiq raqobat emas: g'alaba emas, balki ishtirok etish muhimdir. Tadbirkorlar o'rtasidagi raqobatning muqarrarligi bugungi bozorda sotuvchilar ustidan xaridorlarning ustuvorligi bilan bog'liq. Iste'molchilarning talablarini qondirish uchun tadbirkorlar o'zlarining iqtisodiy suverenitetini amalga oshirmoqdalar, faqat iste'molchilar e'tiborini o'zaro raqobatga kirishadilar.

Aksincha, sotuvchining bozorining ustunligi sotuvchilar e'tiborini jalb qilish uchun xaridorlar raqobatiga aylanadi.

Odatda "raqobat kurash" va "raqobat bozori"tushunchalari. Birinchidan, bozorda ayrim firmalarning xatti – harakatlari, ikkinchisi bozor tuzilmalari va har qanday mahsulot bozorining (masalan, firmalar soni, ishlab chiqarish texnologiyasi, sotiladigan tovarlar turlari va boshqalar) barcha jihatlarini qamrab oladi, bu firmalarning xatti-harakatlariga va faoliyatiga ta'sir qiladi.