Buxoro muhandislik-texnologiya instituti

Meva va sabzavotning kimyoviy tarkibi: 
         O‗simliklarning yashil qismida suv va karbonat angidrididan quyosh nuri ta‘siri 
ostida uglevodlar hosil bo‗ladi. Bu jarayon fotosintez deb ataladi. Quyosh energiyasi 
murakkab  organik  birikmalar  hosil  qilish  va  tizim  erkin  energiyasini  oshirishdagi 
molekulalar aro bog‗lanishlarni qurishni faollashtirish uchun sarflanadi.    
          Xlorofill    fotosensibilizator,  ya‘ni  yorug‗lik  nuri  energiyasini  yutib  fotosintez 
jarayonini  amalga  oshirish  uchun  xizmat  qiluvchi  modda.  Fotosintez  jarayonida 
ferment ta‘siri ostida qator oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari sodir bo‗ladi. Oqsillar 
bu  jarayonda  uglekislotaning  birlamchi  akseptori  va  reaksiya  katalizatori  sifatida 

---

45 
 
ishtirok  etadi.    Fotosintez  o‗tish  vaqtida  suv  parchalanib  vodorod  va  kislorod  hosil 
qiladi.  Xloroplast  yutgan  karbonat  angidridni  vodorod  qaytaradi,  natijada  qand  – 
geksoza hosil bo‗ladi. Kislorod esa atmosferaga ajralib chiqadi.  
       Fotosintezning  birlamchi  mahsulotlari  keyingi  o‗zgarishlarga  duch  keladi  va 
o‗simlikning  turli  kimyoviy  moddalarini  hosil  qiladi.  Bu  o‗zgarishlar  fermentlar 
yordamida  amalga  oshadi  va  quyosh  energiyasini  talab  etmaydi.  Azotli  va  mineral 
moddalar o‗simlikka ildiz sistemasi tomonidan erdan etkazib beriladi.  
Suv.  Suv  barcha  biokimyoviy  reaksiyalarda  ishtirok  etadi.  Suvning  aktivligi  (Aw) 
deb bir xil temperaturada hisobga olingan mahsulot ustidagi bug‗ning qovushqoqligi 
(R1) -ning toza suv ustidagi bug‗ qovushqoqligi (R0) -ga  aytiladi.   
Aw -ning qiymati birdan kechik bo‗ladi.