Buxoro muhandislik-texnologiya instituti

Xo‘jalik  va  atir  sovuni  sifat  ko‘rsatkichlari.   
Sovunlar  sifatining  asosiy 
ko‘rsatkichlaridan  biri  yog‘  kislotalar  miqdori.  Sovunni  mukammal  mahsulotligini 
aniqlash uchun ―sifat soni‖ (S.s.) ko‘rsatkichi kiritilgan. Sifat soni (S.s.) – bu sovun 
bo‘lagidagi yog‘ kislotalar miqdori. U quyidagi formula buyicha aniqlanadi: 

---

168 
 
                                                           S.s. = 
100
к
Ё
m


 ;  
bu erda: m – sovun bo‘lagining og‘irligi, g; 
              Yo.k.- yog‘ kislotalar miqdori, %; 
Standart  bo‘yicha  og‘irligi  400  g  60  %  li  xo‘jalik  sovunining  sifat  soni    240 

  6  g; 
72%-li sovun uchun (bo‘lak og‘irligi 250 g); 180

 4g ga teng bo‘ladi. 
Bolalar sovuni va I – III guruh massasi 100g bo‘lgan atir sovunlari uchun sifat 
soni 75

1g., 80% li uchun 80

1g. ga teng. 
Yog‘ kislotalarini miqdoriga qarab sovun sifat sonini olish uchun sovun bo‘lagining 
og‘irligi to‘g‘rilanadi. 
Sovunni  muhim  ko‘rsatkichlaridan  biri  yog‘  kislotalarning  titri  hisoblanadi. 
Xo‘jalik  sovuni  uchun  bu  ko‘rsatkich  35-42
0
S;  atir  sovun  uchun  36-41
0
S  bo‘lishi 
lozim. Titrning kamayishi sovunning eruvchanligini va sarfini ko‘paytiradi. 
Xo‘jalik  sovunda  erkin  ishqor  miqdori  0,2  %  gacha,  atir  sovunda  0,1  %  gacha 
Na
2
SO
3
  ning  miqdori  xo‘jalik  sovunida  1,0  %  gacha,  atir  sovunda  0,3  %  gacha 
bo‘lishi  kerak.  Sovun  tarkibida  erkin  ishqorni  miqdorini  ko‘payishi  terini 
quruqlanishiga  va  matoni  parchalanishiga  olib  keladi.  Sovunlanmagan  yog‘  va 
boshqa moddalarning miqdori xo‘jalik sovunida 2-3,5%, atir sovunda 1-2 %  bo‘ladi. 
Atir  sovunda  shuningdek  natriy  xlor  miqdori  ham  chegaralanadi,  u  0,7%  dan 
ortiq bo‘lmasligi kerak. Aks holda, sovunni qayishqoqligi yomonlashadi  va mexanik 
ishlov berilgan sovun yuzasida yoriqlar paydo bo‘ladi. 
Sovunni asosiy ko‘rsatkiyalaridan biri uni suvli eritmadagi ko‘pirish qobiliyati 
hisoblanadi.  Bu  ko‘rsatkich  sovunni  0,5%  li  eritmasini  silkitib  aralashtirganda  hosil 
bo‘ladigan  ko‘pik  ustunining  balandligi  bilan  tavsiflanadi.  Xo‘jalik  sovuni  uchun 
ko‘pikni  boshlang‘ich  hajmi  kamida  300ml,  atir  sovun  uchun  300-350ml  bo‘lishi 
kerak.   
 
 

---

169 
 
 
 
 
 
45
. р
асм
. “
М
ац
цо
н
и” ли
н
ия
сида ат
ир с
о
вун
 ас
о
си
га и
ш
л
о
в б
еришн
и 
тех
н
о
ло
ги
к с
хе
мас
и 
 
 

---

170